उहाँलाई केही कुराको कमी थिएन । जापानमै बस्न सक्नुहुन्थ्यो । केही वर्ष अगाडि पढाइ सकाउनुभयो । नेपाल फर्कने निर्णयमा पुग्नुभयो । व्यक्तिगत रुपमा म निकै खुसी भए । सम्झना आलै थियो, पाटन अस्पतालमा उहाँले मलाई गरेको उपचारको । गज्जबको अनुभव हुदोरहेछ, कुनै अस्पतालमा आफ्नै नातेदारले उपचार दिँदाको समय । चाँडै रोग निको हुने आशा बढ्दो रहेछ । अति मिलनसार आवश्यक परेको ठाउँमा जहाँ पनि उपस्थित हुने र सबैलाई सहयोग गर्ने मानिस आफू नजिक हुँदा मन निकै खुसी हुँदोरहेछ ।
दुर्भाग्यवस,केही दिन अगडि अर्घाखाँचीमा भएको बस दुर्घटनामा परि डाक्टर विष्णु आचार्य र उहाँका बुवाआमाको मृत्यु भएको छ । आचार्य परिवार नाताका हिसाबले मेरा बुढामावलीहरु । विष्णु आचार्य, दाजु । व्यक्तित्वको हिसाबले आखाँमा राखेपनि नबिझाउने विष्णु । सधै सबैको भलो चाहने । जन्म मानव जीवनका लागि अस्थायी सत्य हो भने मृत्यु स्थायी । जन्मले आशा दिन्छ । मृत्युले शोक । आफ्ना परिवारजनको मृत्युको वास्तविकतालाइ स्वीकार गर्न जति कठिन कार्य सायद जीवनमा कही हुँदैन होला । अझ त्यसमा पनि कुनै दुर्घटनाबाट आकस्मिक र अकल्पनीय रुपमा हुँने मृत्युले बढी पीडा दिदोरहेछ । बिरामी परेर सयको हाराहारीको उमेरमा आफन्त गुमाउँदा त मन कति अशान्त हुन्छ । तर कलिलै उमेरमा हुने मृत्यु र त्यसबाट मानीसको जीवनमा पर्ने अभावले पीडाका खाटा बल्झाइदिदो रहेछ ।
विष्णु दाजु र परिवारका मावली बुवाआमासँग विताएका क्षण मात्रै सम्झनामा बाँकी रहे अब । दाजुले जापानबाट फर्के लगत्तै काठमाडौका थुप्रै अस्पतालमा काम पाउनु भएको थियो । झण्डै ६ महिना जस्तो काठमाडौमा काम गर्नुभयो । त्यसपछि उहाँकै साथी डाक्टर चित्राप्रसाद शर्मा वाग्ले थाइल्याण्ड अध्ययनका लागि जाने भनेपछि जिल्लामा डाक्टरको आवश्यकता हुने भएकोले आफ्नै जिल्ला गएर विरामीको सेवा गर्ने इच्छा देखाउनुभयो । बिडम्वना नै भएको छ । थाइल्याण्ड पढ्न गएका उहाँका साथीलाई पनि एक्कासी निकै नहुने क्यान्सरले गाजेपछि गत वर्ष नै मृत्यु भयो । उनकै आग्रहमा अर्घाखाँची अस्पतालमा कार्यरत डाक्टर विष्णु आचार्यको पनि बस दुर्घटनामा भएको मृत्युले जिल्लावासीलाई निकै निराश बनाएको छ ।
डाक्टर चित्रा पनि निकै समाजसेबी व्यक्ति । उनलाई परेको पीडामा पनि सरकारबाट कुनै सहयोग भएन। आखिर मृत्यु, स्वासत सत्यलाई उनले टार्न सकेनन् । काठमाडौमै बसेर राम्रो काम गर्न सक्ने दाजु विष्णुले पनि समाजसेवाका लागि आफ्नै जिल्ला र गाउँ रोज्नु भएको थियो । सम्झना ताजा छन्, मेरो मानसपलटलमा । सधै गाउँका लागि केही गर्न उर्जा दिने दाजुसँग वितेका क्षण । जापानबाट फर्कने समयमा होस वा हरेक दसैंका समयमा हामी अर्घाखाँची जाने समय सधै एउटै परिवार भएर एकै गाडीमा यात्रा गर्ने गर्थ्यौ । हरेक दसैंमा उहाँ गाउँमा स्वास्थ्य शिविर सञ्चालनका लागि निकै कृयाशील हुनुहुन्थ्यो । म उहाँको उर्जा र गाउँको सेवा गर्ने इच्छा देखेरै उहाँसँग म निकै नजिकिएको थिए ।
उहाँ कामका लागि अर्घाखाँची जाने निर्णयमा म त्यति खुसी थिइन । उहाँले भन्नुभयो "हेर हामी पढेलेखेका छौ । हामीले देशका लागि ठूलो योगदान पुर्याउन नसके पनि आफ्नो गाउँ र जिल्लाका लागि केही गर्नुपर्छ । अहिले जिल्लामा डाक्टरको आवश्यकता छ । म एक डाक्टर हुँ । केही समय मलाई जिल्लामा बसेर विरामीको उपचार गर्ने मन छ । त्यसका लागि मलाई कसैले नरोक ।" उहाँको कुरा सुनेर म निशब्द भए । उहाँ जिल्ला जानुभयो । बिरामीको उपचारमा कृयाशील हुनुहुन्थ्यो । जिल्लाबासी निकै खुसी थिए । जिल्लामा बस्दा पनि उहाँले विभिन्न स्थानमा निशुल्क स्वास्थ शिविरको आयोजना गर्नुभयो ।
हरेक दसैंमा स्वास्थ्य सेवामा पहुँच नभएका व्यक्तिका लागि वाङ्गलामा शिविर सञ्चालन हुन्थ्यो । उक्त शिविरका लागि दाजुले काठमाडौका विभिन्न अस्पतालका डाक्टरसँग मलाइ चिनजान गराउनु भएको थियो । सम्झना ताजा छ । ओम अस्पतालमा उहाँका साथी विश्वनाथ कोइरालासँग सँगै बस्दा विश्वनाथले काठमाडौमा बसेर केही गर भनेको । दाजुले जिल्ला जाने कुरामा कहिले सम्झौता गर्न चाहनु भएन । हरेक वर्षको दसै नजिकिदा दाजु र म काठमाडौका विभिन्न स्थानमा औषधि खोज्न हिड्थ्यौ । गाउँका स्वास्थ्य क्षेत्रमा लागेका युवालाई शिविर सञ्चालनका लागि दाजु एक प्रेरणाको स्रोत हुनुहुन्थ्यो । एक किसिमले गाउँमा दसै आयो कि विरामीहरुले उपचार पाउने आशामा बसेका हुन्थे । कयौ विरामी त ठूलो रोग लागेर पनि उपचार गराउन नपाएका हुन्थे । उनीहरुलाइ तुरुन्तै जिल्ला अस्पतालमा रिफर गर्नुहुन्थ्यो । विरामी र दुखीका लागि विष्णु दाजु सधै आशाको केन्द्र बन्नुभयो । सबैको प्यारो बन्नुभयो । सकेजति सेवा दिन कहिले हिचकिचाउनु भएन । नियति नै भन्नुपर्छ । यस्तै प्यारो मान्छे भगवानका लागि पनि प्यारो बन्दोरहेछ ।
दाजु र परिवारका सदस्यको अकालमा भएको यस मृत्युले मेरो जीवनमा पनि एउटा ठूलो अभाव खड्काएको छ । खासगरि मेरा बुवाआमाको हरेका सङ्घर्षमा मावली बुवाआमा सधै सहयात्री बन्नुभयो । बाचुन्जेलको पारिवारीक सम्वन्धले गर्दा उहाँको मृत्युले मेरो परिवारमै एक ठूलो अभाव सिर्जना गरेको छ । अझ भाउजु र छोरीको जीवनमा यसले कति असर पार्छ म कल्पनासम्म गर्न सक्दिन ।
नेपालमा हरेक महिना जस्तो यस्ता दुर्घटना हुन्छन् । धेरैले यस्ता दुर्घटनामा ज्यान गुमाउँछन् । सबैका लागि पीडा र चोट उस्तै हुन् । मृत्युमा आफ्ना मानिसलाइ हुने पीडा अरु कसैले पनि महसुस गर्न सक्तैन । त्यति अभावको महसुस कसैलाइ हुुँदैन । यस दुर्घटना पछि म निकै विव्क्षिप्त भए । काममा पनि जाँगर कम भयो । म अमेरिका आउने समयमा दाजुले भन्नु भएको थियो । "पढ । डिग्री लेउ । अनि नेपाल आउ । हामीले यहाँ गर्नु पर्ने काम धेरै छन् ।"उहाँले यस्तै भन्दै विदा गरेको सम्झना अझै ताजा छ ।घटनापछि मेरो निराश अनुहारलाई देखेर नेपाली साथीले मलाइ सोध्दै गए । मैले घटनाको जानकारी गराए । सबैको एउटै कुरा थियो । नेपालमा सधै यस्तै हो । मानव जीवनको कुनै मूल्य नै छैन । दाजु नेपालमा नफर्किनु पर्ने । यस्तै यस्तै ।
जबजब नेपालका यस्ता घटना सुन्न पाइन्छ । त्यसपछि नेपाल फर्कने योजना बनाएका नेपालीले पनि सोच्न बाध्य हुन्छन । हो दुर्घटना जहाँ पनि हुन्छन । केही दुर्घटना टारेर पनि टर्दैन । तर विदेशमा दुर्घटना हुँदा त्यसबाट पाठ सिकिन्छ र भविष्यमा दुर्घटना नहुनका लागि धेरै किसिमका योजना बनाइन्छ । तर नेपालमा दुर्घटना हुँदै जान्छन् । पाठ कहिले सिकदैन । अमेरिकामा भएदेखि १९ जनाको ज्यान जानु यहाँका लागि देशभर ठूलो समाचार हुन्थ्यो । राष्ट्रपति नै परिवारका सदस्यलाइ भेट्न जान्थे । नेपालमा दुर्घटना पछि त्यति मानवीयता देखाउने सम्म काम हुँदैन सरकार पक्षबाट भने अरु के नै आशा गर्न सकिन्छ ।
किन मानिसहरु नेपालमा दुर्गमगाउँठाउँमा जान मान्दैनन् ? किन सधै नेपालका दुर्गम गाउँमा डाक्टरको अभाव हुन्छ ? यस्तै घटना हुन, जसले हजारौ युवालाई सोच्न बाध्य बनाउँछ । जहाँ मानवीय मूल्य हुँदैन त्यहाँ कहिले पनि विकास हुँदैन । नेपालमा सधै यस्तै भएको छ । म नेपालका प्रधानमन्त्री शुसील कोइरालालाई प्रश्न गर्न चाहन्छु । प्रधानमन्त्री ज्यू कति नेपालीको मृत्यु हुनुपर्छ अझै र मात्र नेपालमा सडकको विकास हुन्छ रसार्वजनिक यातायातका साधन चलाउने चालकलाइ विषेश किसिमको तालिम दिइन्छ ? कति जनाको ज्यान गएमा मात्रै यहाँको ध्यानाकर्षण हुन्छ, उनीहरुका परिवारलाई सान्त्वना दिनका लागि ? के तपाइसँग कुनै मानवीय मूल्यमान्यता छन् ? १९ जनाको ज्यान जाँदा पनि तपाईँले परिवारलाई सान्त्वना दिने कष्ट गर्न सक्नु भएन । तपाईँलाई नेपाली जनताको प्रधानमन्त्री कसरी भन्ने । कुनै काम नपाएर रिवन काट्न जाने मन्त्रीलेसम्म कुनै वक्तव्य निकाल्न भ्याएनन् । कति गैरजिम्मेवारी छ नेपालको संयन्त्र ।
यदि लाजसरमको कुनै हेक्का भए अर्घाखाँचीमा १९ जनाको ज्यान जाने गरी भएको बस दुर्घटना पछि प्रधानमन्त्री नै दुर्घटनास्थल पुगेर आफन्त गुमाएका सबैलाइ सान्त्वना र मृतकलाइ श्रध्दान्जली दिनु पर्थ्यो । भौतिक पुर्वाधार तथा यातायात मन्त्रीलेसम्म त्यति हेक्का राख्न सकेनन् । यसबाट थाहा हुन्छ कि सरकार जनताको जीउज्यानको सुरक्षाका लागि कति सम्वेदनशील छ ।
जुन देशमा कहिले पनि गल्तिबाट पाठ सिकेर अगाडि बढिदैन । त्यस देशमा नागरिकहरु सधै लास बन्न तयार हुनु पर्दछ । दुर्घटनाको समाचार बन्न तयार हुनु पर्दछ ।जुन देशमा चालकलाइ १८ हजारमा मानिस मार्ने लाइसेन्स दिइन्छ । त्यस देशका नागरिक कुनै पनि बेला सडक दुर्घटनामा पर्न र मर्न तयार हुनुपर्छ । चालकलाइ सार्वजनिक यातायातका साधन चलाउनका लागि जुन देशमा कुनै योग्यता वा तालिमको आवश्यकता भएको राज्यले कहिले महसुस गर्दैन । त्यस देशका नागरिक यात्रा गर्दा निरन्तर मर्नका लागि तयार हुनुपर्छ ।
सार्वजनिक यातायातका साधन चलाउने चालकले कति ठूलो जिम्मेवारी बोकेको हुन्छ भन्ने कुरालाइ कुनै पनि पक्षबाट हेक्का गरिदैन । त्यसैले एक पछि अर्को दुर्घटना हुदै जान्छन । अनि बाच्नेले शोक मनाउदै बस्नु बाहेक अन्य कुनै विकल्प हुँदैन ।
बाटोको अवस्था हेरिकन अप्ठारा स्थानमा बाटो फराकिलो बनाउने, टाढैबाट देख्न सक्ने साइनहरु राख्ने, चालकलाइ साइनबोटबाट ठाउँठाउँमा होसियारी अपनाउनका लागि सचेत बनाउने जस्ता कार्यलाइ तत्काल कार्यान्वयन नगरेमा एक पछि अर्को दुर्घटना हुदै जान्छन् । सधै नियति र भाग्यलाइ दोषको भारी बोकाएर नेपाल सरकार जोगिन पाउदैन ।
सार्जवनिक यातायातका साधन चलाउने चालकलाइ तत्काल विशेष किसिमको तालिम दिनु जरुरी छ । उनीहरुलाई एक चालकले कति धेरै उत्तरदायित्व बोकेर गाडि चलाएको हुन्छ भन्ने कुरामा सचेत गराउनु जरुरी छ । यातायात कार्यालयमा घुस खुवाएर लाइसेन्स लिने कामलाइ तत्काल बन्द गर्नुपर्छ । आवश्यक परेमा सार्जवनिक यातायातका साधन चलाउने चालकको मानसिक र शारिरिक अवस्थाको पनि पूर्व जाँच गराउनु पर्दछ । त्यसैगरी मानिस बोक्ने गाडिमा कुनै पनि हालतमा अन्य उपभोग्य सरसामान बोक्नका लागि तत्काल बन्देज लगाउनु पर्दछ ।
कुनै योजना र पूर्वाधारको विकास गर्न नसकेमा नेपालमा सडक दुर्घटनाबाट हुने मानवीय क्षति कहिले पनि रोकिने छैन । विदेशबाट पनि सिक्न सकिन्छ । सार्वजनिक यातायातका साधन चलाउनका लागि चालकले कति धेरै तालिम लिनु पर्छ भन्ने कुरा । यस्ता साधन चलाउने चालकलाइ विषेश प्रहरीले मात्रै लाइसेन्स उपलब्ध गराउछ । नेपालमा चालकले खलासीलाइ बस चलाउन दिन्छन । यसले गर्दा पनि कयौ दुर्घटना हुने गरेका छन् । जहाँ मानवीय क्षतिलाइ कुनै संवेदशील विषय मानिदैन त्यस देशको सरकारले विदेशिएका नेपालीलाइ नेपाल फर्क भन्न लाज मान्नु पर्छ । अर्घाखाँची दुर्घटना पछि पनि पुन सिन्धुलीमा अर्को बस दुर्घटनामा ६ जना यात्रुले ज्यान गुमाएका छन् । यसमा पनि सरकारको कुनै ध्यानकर्षण नएकोमा मलाइ अचम्म लागेको छ । अहिले तत्काल कमसेकम हरेक जिल्लाका प्रशासन कार्यालयलाई सार्वजनिक यातायात सञ्चालन गरेका मालिक र चालकलाई तुरुन्तै एक बैठक राखेर विशेष तालिमको व्यवस्था गर्न सकिन्छ ।
सरकार सञ्चालन गरेका मन्त्रीलाई प्रश्न गर्न चाहन्छु तपाईँका आफन्त पनि यस्ता दुर्घटनामा परेमा तपाईँ चुप लाग्न सक्नुहुन्छ ?के तपाईँहरु जनताको पीरमर्काको केवल मूकदर्शक मात्र बन्न पाउनु हुन्छ ?
नियति नै भन्नु पर्छ समाजका लागि केही गरौ भन्नेले अकालमा मृत्यवरण गरेका थुप्रै घटना हाम्रा अगाडि छन् । विष्णु दाजुको इच्छा सामाजिक रुपमा राम्रो भएपनि पारिवारीक र व्यक्तिगत रुपमा निर्णय हामीलाइ चित्त बुझेको थिएन । "म एउटा डाक्टर हुँ । काठमाडौमा थुप्रै डाक्टर छन् । कम्तिमा म मेरो जिल्लामा गए भने त्यहाँका विरामीको सेवा गर्ने मौका पाउनेछु । जिल्लामा स्वास्थ्य सुविधाबाट बन्चित थुप्रै जनता छन् । म केही वर्ष भएपनि जिल्लाको सेवा गर्न चाहन्छु ।"यस्तै कुरा गर्दै अर्घाखाँची जानु भएका दाजुको अन्तत आफ्नै जिल्लामा भएको बस दुर्घटनामा आफ्ना बुबाआमासँगै मृत्यु भएको छ । उहाँको मृत्युले हामी धेरैको जीवनमा अभाव सिर्जना भएको छ । तर व्यक्तिगत जीवनमा भाउजु र छोरीलाइ निकै चोट पुगेको छ । जसको अन्य कुनै बस्तु वा विषयले उक्त अभावलाइ परिपुर्ति गर्न सक्नेछैन । यस घडिमा परेको चोटसँग मुकाविला गर्न भगवानले क्षमता प्रदान गरुन । मृत्यु हुने सबैको स्वर्गवास होस । श्रध्दान्जली ।
