राजनीतिक–वैचारिक अस्पष्टता, विधि प्रक्रिया मिचेको, निषेधको राजनीति गरेको लगायत असहमतिसहित वरिष्ठ नेता डा. बाबुराम भट्टराई र उनीपक्षीय नेताहरू बन्दसत्रको क्रियाकलापबाट बाहिरिएको पन्ध्र मिनेटमै एकीकृत नेकपा माओवादीले अध्यक्ष पुष्पकमल दाहालको नेतृत्वमा ९९ जनाको ‘कमिटी’ गठन गरेको छ। उक्त कमिटीलाई हलले गडगडाहट तालिका साथ पास गरेपछि ज्येष्ठ सदस्यको हैसियतमा प्रवक्ता दीनानाथ शर्माले सपथ खुवाएर वैधानिकता दिएका छन्।
पदाधिकारीको स्थान ‘सुरक्षित राखेर’ चयन गरिएको यस कमिटीमा भट्टराईपक्षलाई ‘माइनस’ गरिएको छ । केहीबेरमै अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल, नेता नारायणकाजी श्रेष्ठ र पोष्टबहादुर बोगटी रहेको तीन सदस्यीय हेडक्वार्टर पनि चयन गरिएको छ । पार्टी प्रवक्तामा दीनानाथ शर्मालाई चयन गरिएको छ भने कार्यालय मुख्यसचिव हितराज पाण्डेलसहित तीन जनालाई तोकिएको छ ।
अध्यक्ष दाहालको राजनीतिक प्रतिवेदनमा कार्यदिशा परिमार्जनसहित, महाधिवेशन माग राखेका वरिष्ठ नेता भट्टराईले नेतृत्व चयनसमेतको दुई दिनको कसरतमा नेतृत्वबाट ‘सम्मानजनक व्यवहार’ पाउन नसकेपछि बन्दसत्र छाडेका थिए । बन्दसत्रको अन्तिम चरणमा भट्टराईले मन्तव्य राख्दै ‘फरक मत र पृष्ठभूमिबाट आउनेलाई जहिल्यै निरुत्साहित गर्ने’ कामलाई निरन्तरता दिने काम भएको भन्दै गहिरो असन्तुष्टि व्यक्त गरेका थिए । उनले भनेका थिए, ‘जहिल्यै निषेध गर्ने प्रवृत्तिलाई स्वीकार गर्न सकिएन, सहमत हुन सकिएन ।’
उनले विधि र प्रक्रिया लागू गर्न नसकेको भन्दै नेतृत्व ‘एकात्मवादी सोच’बाट सधैं प्रेरित भइरहेको आरोप लगाएका थिए । आफू केन्द्रीय कमिटीको कुनै पदमा नबस्ने भन्दै भट्टराईले सुविधा हुनेखालको कमिटी गठन गरेर पार्टी चलाउन दाहाललाई आलोचनात्मक ढंगले सुझाएका थिए । उनको बोल्ने पालो सकिएपछि अध्यक्ष दाहालले केहीबेर बोलेका थिए । उनले अन्तिम चरणसम्म ‘सम्बोधन नगरेपछि’ टोपबहादुर रायमाझी उठेर बाबुरामसहित १७ जना नेताको नाम पढेर असहमतिसहित बाहिरिने घोषणा गरेका थिए ।
लामो समयसम्म ‘रस्साकस्सी’ चलेको एमाओवादीमा रायमाझी, देवेन्द्र पौडेल, खिमलाल देवकोटा, प्रभु साह, हिसिला यमी, बामदेव क्षेत्री, गंगा श्रेष्ठ, हेमराज भण्डारी, नवराज सुवेदी, रामरिझन यादव, धु्रव पराजुली, कुमार पौडेल लगायत नेताहरू भट्टराईसँगै बाहिरिएलगत्तै दाहालपक्षले सर्वसम्मत नेतृत्व चयन गर्ने ‘गाँठो फुकेपछि’ हलले एकस्वरले पास गरेको थियो । भट्टराई पक्षलाई सोमबार १५ जना दिने भनिएको थियो, मंगलबार त्यसमा दुई जना थप गरिएको थियो ।
‘सर्वसम्मत तरिकाले केन्द्रीय कमिटीको बैठकले अध्यक्ष प्रचण्डको नेतृत्वमा ९९ सदस्यीय नयाँ कमिटी गठन गर्ने निर्णय भयो, हलले सर्वसम्मत पारित ग¥यो,’ प्रवक्ता दीनानाथ शर्माले भने, ‘ज्येष्ठ सदस्यको नाताले मैले सपथ गराएँ ।’
बन्दसत्रबाट गम्भीर मुद्रामा निस्किएका वरिष्ठ नेता भट्टराईले आफू चीन जानका निमित्त हिँड्न हतार रहेकाले बाहिरिएको भन्दै सञ्चारकर्मीलाई प्रतिक्रिया दिएनन् । उनीनिकट नेता देवेन्द्र पौडेलले एमालेदेखि वैद्यसम्म एकताको प्रस्ताव ल्याउने नेतृत्वले पार्टीभित्रको भिन्न मतलाई स्वीकार गर्न नसकेकाले आफूहरू बाहिरिएको बताए । ‘संस्थागत रुपमा पार्टी परिचालन गर्ने विधि पद्धति, प्रणाली विकसित भएन, भिन्न मतलाई सम्मान गरिएन,’ उनले भने, ‘कसैले भिन्न मत राख्दैमा कि त परस्पर विरोधी र दक्षिणपन्थीको आरोप लगाउने प्रवृत्ति निरन्तर भएको छ ।’
आफूहरू पार्टीभित्रै वैचारिक संघर्ष गर्ने, पार्टीले सम्मान र व्यवहार गरेको दिन कमिटीमा आवद्व हुने पौडेलले बताए । ‘चुनावमा डराएर हामी बाहिरिएका हैनौं,’ उनले भने, ‘कम्युनिष्ट पार्टीमा जित्नेहरु मन फुलाउने, हार्नेहरू चाहिँ मन खिन्न पार्ने नहोस् भनेर सहमतिमै जोड दिएका थियौं ।’
वरिष्ठ नेता लगायतको टिम बाहिरए पनि अध्यक्ष दाहालले ‘ऐतिहासिक रूप’ले सम्मेलन सम्पन्न भएको भन्दै सबैलाई धन्यवाद दिए । उनले पार्टीको इतिहासका विभिन्न ऐतिहासिक र संघर्षका कालखण्डमा सँगै लडेको सम्झँदै भट्टराईलगायत नेताहरूलाई कमिटीमै राख्नेगरी पदाधिकारीको पद सुरक्षित राखेको बताए । ‘मलाई यो ऐतिहासिक सम्मेलनले पुनः जिम्मेवारी सुम्पिँदै अध्यक्ष चयन गरेपछि मकहाँ अझ बढी चुनौती आएका छन्,’ दाहालले भने, ‘पार्टीभित्रै चुनौती थपिएको छ, बाबुरामलगायत कमरेडहरू असहमति प्रकट गर्दै बाहिरिनुभएको छ, कमरेड बाबुराम चीनबाट फर्किएपछि हामी बसेर समाधान निकाल्छौं, उहाँहरू फर्किनुहुन्छ ।’
दुई दिनदेखि भएका बैठकमा भट्टराईले असहमति जे भए पनि कमिटीमा बसेरै समाधान खोज्ने बताएको तर मंगलबार विहान आइपुगेपछि अस्वीकार गरेको दाहालले बताए । ‘सबै प्यानल लिष्ट तयार भयो, विहानसम्म आइपुग्दा प्रस्तावित नाममा असहमति जनाउनुभयो, कार्यविधिअनुसार निर्वाचनमा जाऔं भन्दा पनि मान्नुभएन,’ दाहालले समापन समारोहलाई सम्बोधन गर्दै भने ।
भट्टराईपक्षलाई समेट्नैका लागि ‘जेन्टलमेन्ट एग्रिमेन्ट’ भएको र त्यसमा हेटोैडा महाधिवेशनबाट पारित केन्द्रीय समितिको संख्या १ सय ५१ कै राख्ने भनेर गम्भीर छलफल गरेर, वातावरण सहज गर्ने सहमति भएकोमा हलमा आएपछि बाहिरिएको आरोप दाहालले लगाए । उनले एमालेदेखि वैद्यसम्मलाई एकताको सूत्रमा बाँधेर कम्युनिस्ट एकताको मुद्दालाई बलियो बनाउन सम्मेलन सफल बनेको दाबी गरे ।
न्यायाधीश सिफारिसको बिरोध
एकीकृत नेकपा माओवादीको बन्दसत्रले सर्वोच्च अदालतको स्थायी न्यायाधीशमा असक्षम, बदनाम, मापदण्ड विपरीत र समावेशीतालाई पन्छाएर न्यायपरिषद्ले सिफारिस गरेको भन्दै निष्पक्ष र स्वतन्त्र न्यायापालिकाको मर्यादालाई खिल्ली उडाएको निष्कर्ष निकालेको छ । बन्दसत्रको अन्तिम चरणमा विभिन्न आठ बुँदे प्रस्ताव ल्याउँदै एमाओवादीले सक्षम न्यायाधीश नियुक्त गर्न माग गरेको छ ।
नेता गिरिराजमणि पोखरेलले प्रस्तुत गरेको प्रस्तावमा प्रधानमन्त्री सुशील कोइरालाले टनकपुर बाँधबारे दिएको विवादास्पद अभिव्यक्तिमा खेद जनाएको छ । त्यसैगरी, सगरमाथा हिमपहिरोमा मृत्यु भएका व्यक्तिहरुका परिवारलाई उचित राहत, क्षतिपूर्ति दिन सरकारसँग माग गरेको छ ।
विराटनगरमा प्रकोपको रुपमा फैलिएको जन्डिस र हेपाटाइटिस नियन्त्रण गर्न, पेट्रोलियम पदार्थ, खाद्यपदार्थ लगायतमा गरिएको मूल्यबृद्वि फिर्ता लिन सरकारसँग माग गरेको छ । एमाओवादीले अस्थायी शिक्षकलाई स्थायी गर्न पनि माग गरेको छ । त्यसैगरी, काठमाडौंका फुटपाथ पसलेलाई हटाउने सरकारको निर्णयप्रति भइरहेको आन्दोलनमा ऐक्यवद्धता जनाउँदै विराटनगर उपमहानगरपालिकाको शतवार्षिकीउत्सवलाई सफल पार्न स्थानीय नेतृत्वलाई निर्देशन समेत दिएको छ ।
तस्बिरहरु: खिलानाथ ढकाल/सेतोपाटी
