बहुचर्चित 'बेपत्ता छानबिन तथा सत्यनिरुपण आयोग गठन बिधेयक बारे सोमबार अपरान्ह पीडितहरुको एक समूह राजधानीको अनामनगरमा भेलामा थियो। माओवादी पीडित सावित्री श्रेष्ठको मोबाइल बज्यो। तारान्तार घन्टी बजेपछि उनले फोन उठाइन्।
'पुष्कर पक्राउ पर्यो,' फोन गर्ने अपरिचितले भन्यो, 'अहिले काठमाडौं जिल्ला अदालत लगेको छ।'
माओवादीले निर्दोस भाइ उज्जैन (भुवन) र दाजु गणेशको हत्या गरेको डेढ दशकपछि प्रमुख दोषीले सजाय पाएको खबर उनलाई उत्साही बनाए।
बुवा गणेशलाई गोली ठोकेको देखेर पासो लगाएकी भदै रचनाको गहिरो सम्झना दिलायो। फेरि कसैले यही खबर सुनाउन फोन गर्यो। तैपनि उनले पुरै पत्याइनन्।
दिनहुँ ८५ वर्षका बा र ८२ वर्षको आमाको आँशुले सावित्रीलाई कठोर बनाएको छ। दुई छोरा र नातीनी गुमाएका दम्पत्ति यिनै छोरीसहित लाजिम्पाटमा विरहको जिन्दगी बाँचिरहेको छन्।
भाई उज्जैन, दाई गणेशका हत्यारा र भदै रचनालाई पासो लगाउन बाध्य पार्ने दोषीलाई सजाय दिलाउन सावित्रीले लडाईको एक्लो नेतृत्व गरेको पन्ध्र वर्ष नाघिसक्यो।
अब भने गृहमन्त्रीको सचिवालय कुनै सल्लाहकारले फोन गरे। खबर उही छ।
'हैन होला!,' सर्वोच्च अदालतसम्मको फैसला कार्यान्वयन नभएको देखेर विरक्तिकए उनले विश्वास गरिनन्।
'पक्का हो दिदी,' ती सल्लाहकारले भने, 'सर्वोच्चले अपराधी ठहर गरेका बालकृष्ण ढुंगेल पनि पक्राऊ पर्छन्।'
...
दाजुभाईको हत्यामा न्याय माग्न हिड्दाहिड्दा बज्र जस्तो भएको सावित्रीको छाती खुशीले चिरियो। दुवै आँखाबाट बरर्र आँशु झर्न थाले।
'आंशिक न्याय पाउँदा दाजुभाई फर्केजस्तो भयो,' सावित्रीले सेतोपाटीलाई भनिन्, 'उहिले मारिएका उनीहरु तीनैजाना मेरो सामुन्ने उत्सव मनाएजस्तो लाग्यो।'
...
दोषी जेल गएपनि नगएपनि श्रेष्ठ परिवारका तीनजना फर्केर आउने हैनन्। तैपनि दाजुभाई मार्नेलाई हतकडी लगाएको खबरले सावित्रीलाई निकै ऊर्जा र उत्साह दियो। इन्साफ मृत्यु शैय्यामा गइसकेको रहेनछ भनेर सान्त्वना पनि मिल्यो।
यो खबर सुनाउन सावित्री लाजिम्पाटतिर बत्तिइन। बा, आमा, अरु तीन जना दाजुभाई, भाउजु, बुहारी सबै खुशीले रमाए। परिवारका तीन सदस्यको सम्झनाले सबैको मन फेरि गाँठो पर्यो।
'काठमाडौंमा भएजति सबैजना एकठाँउ डल्लो पर्यौं। हर्षको आँसु रोयौं,' सावित्री भन्छिन्, 'बलिन्द्र धारा आँसु बगाइसकेपछि बुवाआमालाई पनि विछोडको पीडामा अलिकति मलहम लगाएजस्तो भयो।'
पुस्कर पक्राउ परेपछि सोह्र वर्षअघिदेखिका घटनाक्रम श्रेष्ठ परिवारको स्मृतिमा फेरि ताजा भएको छ।
...
ओखलढुंगाको पकलीमा यो परिवार खातापिता थियो। प्रशस्त खेतीपाती, सियोदेखि फालीसम्मको व्यापार। चार तले घर बिचमा पारेर दायाँ बायाँ बनेका तीन/तीन तले घरमा गरि संयुक्त परिवार अटाएको थियो।
कपडा कोठीमा सधै घुँइचो हुन्थ्यो। 'सात गाउँका मानिस पिताम्बर किन्न समेत हाम्रैमा आउँथे,' सावित्रीले भनिन्, 'पढ्ने विद्यार्थीहरु भने काठमाडौं घरमा बस्थे।'
छिमेकी गाउँ टार केराबारीमा उनीहरुको धान, चिउरा मिल, तेल पेल्ने कोल सबै थियो। उज्जैनको रेखदेखमा यी घरेलु उद्योग चलेका थिए।
रोपाईका लागि किनमेल गर्न रामेछाप जिल्ला धोवीडाँडाको हाट जानुपर्ने भयो। बजार पुगेर बेलैमा फर्किन उनी बिहान साढे चार बजे नै हिँडे। २०५५ साल असार १० गतेको त्यो बिहान दुईजना भरिया पनि साथै थिए।
पाँचै मिनेटमा उज्जैनलाई माओवादीले कब्जामा लियो। लिखु किनार पुर्याएर गोली ठोकेर मार्यो। महिला–पुरुषको विषयलाई 'निहुँ' बनाएर माओवादीले उनका ३२ वर्षीय भाईको जीवनलिला समाप्त गरिदियो।
गाउँठाउँको कुरा हत्यामा को को संलग्न थिए भन्ने पत्ता लगाउन परिवारलाई धेरै दिन कुर्नुपरेन।
कुरो चुहिँदै आइहाल्यो, 'वालकृष्ण ढुंगेल, पुष्कर गौतमसहित नौ जना भएर तड्पाई तड्पाई मारे।'
अब श्रेष्ठ परिवारसँग दुईवटा विकल्प थियो।
अनकन्टार पहाडको व्यापार, व्यवसाय र सम्पत्ति जोगाउन चुप लाग्ने। वा अन्यायको विरुद्व कानूनी लडाई लड्ने। परिवारले दोस्रो कठोर बाटो रोज्यो।
उज्जैनका दाजु गणेशले किटानी जाहेरी दिए। गाउँमा बसेर माओवादीविरुद्व उजुरबाजुर गर्नु घातक हुनसक्छ भन्ने जानेरै गणेशले जोखिम उठाए।
...
पकलीबाट श्रेष्ठ परिवारका धेरै सदस्य यतिञ्जेल काठमाडौं वा पुर्ख्यौली घरतिर लागिसकेका थिए। उनीहरुको पुर्ख्यौली गाउँ रामेछापको साँघुटार हो। त्यहाँ पनि प्रशस्त खेतीपाती थियो। उज्जैनको बियोगको पीडाबाहेक अरु केहि अपुग थिएन।
२०५९ मंसिर ६ गते माओवादीका एक हुल श्रेष्ठ परिवारको घरमा आयो। गणेशकी छोरी रचनासँग कुराकानी गरे। बुवालाई चिनाइमागे। रचना त्यो हुल लिएर खेतसम्म गइन। बुवालाई देखाइदिइन्।
धान रोप्ने बेलामा उज्जैनको जे हाल भएको थियो धान काट्ने काममा लागिरहेका दाजु गणेशको त्यहिँ हविगत भयो। चौवालिस वर्षीया गणेश माओवादीको ताँतो गोलीको शिकार भए।
बाह्र वर्षकी छोरी रचना बेहोसजस्तै भइन्। घरका अरुमा बिछोडको पीडा र आक्रोश थियो। रचना 'ग्लानी, दिक्दारी'ले ग्रसित भइन्। आफ्नो कारणले बुवाको हत्या भयो भन्ने पिरलोले गाँज्यो। २०६३ सालमा आत्महत्या नै गरिन्।
एउटा सुखी परिवारमा अर्को निर्मम चोट पर्यो।
...
उज्जैन हत्याको किटानी जाहेरी देखिनै दाजु गणेशलाई बहिनी सावित्रीले साथ दिइरहेकि थिइन्। एकपछि अर्को बज्रपातले उनलाई माझ्दै लगिरहेको थियो।
यो परिवारमा प्रहारको थालनी उज्जैनको हत्याबाट भएको थियो। यो काण्डमा अपत्यारिला तथ्यहरु बाहिर आए। पुष्कर घटनाको मुख्य योजनाकार भन्ने थाहाँ लाग्यो।
यो आरोप उज्जैनको परिवारमा गम्भीर झड्का दिने सूचना थियो। पुष्कर र उनका दाजु नारायण तथा उज्जैन र भाइ अञ्जन दौतरी थिए।
काठमाडौं बस्दा उनीहरुबीच सरसापट, औषधोपचार र लेनदेन चल्थ्यो। तीनै पुष्कर हत्यामा संलग्न भएको खबरले श्रेष्ठ परिवारको बियोगमा नुनचुक चर्केजस्तो भयो।
'साथी मात्र हैन पुष्करका दाजुभाई र हाम्रा भाइ एउटै थालमा खाएर हुर्केका हुन्,' सावित्री भन्छिन्, 'उसले गरेको कर्तुतले पुष्कर पक्राउ पर्दा खुशी हुनुपर्ने भयो।'
सावित्री पनि भाइहरुसँग पढ्न बसेकी थिइन्। गाह्रोसाह्रो पर्दा पुष्करलाई मट्टितेलको समेत जोहो गरिदिएको सम्झना पनि सावित्रीलाई अहिलै पनि ताजै छ।
...
हत्याका श्रृङ्खलाले श्रेष्ठ परिवार छियाँछियाँ भयो। उनीहरुले टार केराबारी छाडे।
तीनैवटा ठूला घर माओवादी कव्जामा गयो। माओवादीले चर्चिरहेको जानकारी पाएपछि सेनाको निशाना बन्यो। सेनाले बम हानेर चार तले पक्की घर उडाइदियो।
परिवारमा विपद्का श्रृङ्खलाहरु जति थपिँदै गए, सावित्री उत्ति इस्पातजस्तो बन्दै गइन्। २०५५ सालमा बालकृष्ण र पुष्करविरुद्व एकसाथ उजुरी परेको थियो। वालकृष्णको मुद्दा अघि बढ्यो। पुष्करको के कारणले हो मुल्तवीमा गयो। वालकृष्णविरुद्व जिल्लाले २०६३ असार ११ गते सर्वस्वसहितको जन्मकैदको फैसला सुनायो। पुनरावेदन अदालत सप्तरीले उल्टायो। त्यसविरुद्व फेरि सर्वोच्चमा निवेदन पर्यो।
२०६६ पुष १९ मा सर्वस्वसहित जन्मकैद गर्ने जिल्लाको फैसलालाई सदर भयो।
अर्का दोषी पुष्करको मुद्दा भने २०५५ देखि १३ वर्षसम्म अदालतमा मुल्तबीमा रह्यो । पोहोरसाल अदालतले सुनुवाई गरेर उनलाई जन्मकैदको सँजाय सुनायो। प्रहरीको अनुसन्धान ब्यूरोले सोमबार पक्राउ गरि जेल पुर्याएपछि फैसला कार्यान्वयन भएको छ।
.
..
श्रेष्ठ परिवारमा अब भने बालकृष्णले पनि सर्वस्वसहित जन्मकैद भोग्लान् की भन्ने आशा पलाएको छ। वयोवृद्व बाबुआमा, वालकृष्णले सँजाय पाए सन्तान वियोगको पीडा बिर्सने पक्षमा छन्।
'उज्जैनलाई गोली ठोक्ने बालकृष्ण पक्राउ पर्यो भने बल्ल हाम्रो परिवारले पुरै निसाफ पाएको ठान्थ्यो,' बुबा आमालाई उदृत गर्दै सावित्रीले प्रश्न गरिन्,'बालकृष्ण्लाई पुलिसले किन समातिरहेको छैन?'
द्वन्दकालमै माओवादीसँग अलग भएका पुस्कर केही वर्षदेखि लुकिछिपी बस्दै आएका थिए। उज्जैन हत्या प्रकरण चर्किनु अघिनै गौतम उच्च अध्ययनका लागि बेलायतसमेत गएका थिए। मंगलबार बागबजारबाट उनलाई पक्राउ गरि जिल्ला अदालत हुँदै केन्द्रीय कारागार चलान गरिएको छ।(
हेर्नुहोस् समाचार)
यो पनि हेर्नुहोस्
