केही वर्ष अघि म र मेरा श्रीमानले परिचित एक भलाद्मीलाई रेस्टुरेन्टमा भेट्यौं।
आफूलाई प्रगतिशील ठान्ने ति युवाले कुराकानीको अवधिभर मलाई पूर्णरुपमा उपेक्षा गरे। कुराकानी ती व्यक्ति र मेरा श्रीमानबीच मात्र सिमित रह्यो।
मैले संवादका क्रममा उनलाई नै प्रश्न पनि सोधेकी थिएँ, तर पनि उनले त्यो प्रश्नको उत्तर दिनु त परै जावस्, म तिर सोझै हेर्न पनि आवश्यक ठानेनन्।
उक्त घटनालाई ‘अशिष्टता’ भनेर विर्सन पनि सकिएला, तर त्यस प्रकारको उपेक्षा र अपमान प्राय: सबै महिलाले भोगेका हुन्छन्।
उदाहरणका लागि, कार किन्न जाँदा विक्रेताले तपाईंको साथमा रहेको पुरुषसँग मात्र कुराकानी गर्छ। वा, जब तपाईं कुनै कार्यक्रममा जानुहुन्छ, मानिसले तपाईं नजिक बसेको पुरुषलाई मात्र आफ्नो परिचय दिन्छ। वा, यदि तपाईं जर्मन चान्सलर एंगेला मर्केल हो भने, हुनसक्छ महिलालाई घृणा गर्ने राष्ट्रपतिका रुपमा परिचित डोनाल्ड ट्रम्पले पत्रकार सम्मेलनका तपाईंसँग हात मिलाउन वा तपाईं तिर हेर्न उचित ठान्दैनन्।
यी सबैका पछि एउटै कारण छ — महिला प्रतिको उपेक्षाभाव।
बाटो हिंडदै गरेका महिलालाई पुरुषले छिल्लिएर जिस्क्याउने वा प्रष्टरुपले महिलाले भोग्ने विभेदबारे हामीले सुन्दै आएका छौं। तर प्रष्टरुपले नदेखिने अन्य अपमानका घटनाबारे हामी धेरै सुन्दैनौं। त्यसको एउटा कारण हो– यसखालका अपमान जसले भोगेको हुँदैनन्, उनीहरुलाई बुझाउनै गाह्रो हुन्छ, किनभने यो प्रष्ट रुपमा प्रकट हुन्न। तर जसले भोग्छ, उसको भने चित्त दुख्छ।
अजिज अन्सारीको ‘नेटफिक्स शो’ अन्तर्गत देखाइएको ‘मास्टर अफ नोन’ भागमा त्यस्ता विभेदलाई जबर्जस्त ढंगले प्रस्तुत गरिएको छ। अन्सारीका पात्र देवले उक्त भागको अधिकांश समय महिलाले भोग्ने गरेका त्यस्ता लैङ्गिक विभेद र अपमानका बारेमा अनुभूति गरेर बिताउँछ। यस्ता विभेदका घटनामा महिलालाई घर सम्म पछ्याउने पुरुषदेखि सवारी यात्रा गर्दा भोग्नु पर्ने दुराचार र सामाजिक सञ्जालमा गरिने यौनिक टिप्पणी पर्छन्।
देवकि महिला साथी रचेलले देवलाई भन्छिन – उसको निर्देशकले एकै टेबलमा बसेका पुरुषहरुसँग मात्र आफूलाई परिचित गरायो र त्यहाँ रहेका दुई महिलालाई परै उपेक्षा गर्योl देव अलिकति अनाकनाएर राचेललाई भन्छ – निर्देशक हतारमा भएकाले होला, वा तिमीले उक्त घटनालाई अलिक अतिरन्जित ढंगले बुझ्यौ होला।
वादविवाद हुँदैजाँदा अन्त्यमा देवले निर्देशकको व्यवहारमा लैंगिक भेदभाव झल्ककेको कुरा स्वीकार गर्छ। त्यसपछि राचेलले त्यस्ता विभेदले किन महिलालाई पीडा दिन्छ भन्ने कुरा बताउँछिन्।
उनी भन्छिन् - ‘हामी प्रगतिशीलहरुको सानो संसारमा पनि म र सबै महिलाले विभेदका कयौं सुक्ष्म कुराहरु भोग्नु पर्छ। त्यसपछि मैले के महशुश गर्दैछु भन्ने कुरा नजानिकन जब कुनै व्यक्ति र विशेषत: मेरो प्रेमीले म नै गलत भएको कुरा बताउँछ भने त्यसले मलाई अपमानित गराउँछl’
जब मैले डोनाल्ड ट्रम्पले मर्केललाई गरेको उपेक्षाका सम्बन्धमा ट्वीट गरें त्यसपछि दर्जनौं महिलाले त्यस्तै भोगाइका घटना बारे आफ्ना धारणा राखे। त्यस्ता टिप्पणी गर्नेमध्ये एक पत्रकार थिइन्। उनी र उनका श्रीमान दुवै पत्रकार थिए। तर पुरुषहरुले उनीहरुसँग कुरा गर्दा श्रीमानको कामका बारेमा मात्र सोध्ने गरेको उनले बताइन्।
यस्तो घटना हुनुको कारण पुरुषसँगै रहेका महिला वा उनीहरुले गर्ने काम महत्वपूर्ण छैन र कुराकानी गर्नु आवश्यक छैन भन्ने पुरुषवादी मान्यता ब्याप्त हुनु हो। महिला बृद्ध हुँदै जाँदा र सार्वजनिक जीवनबाट हराउँदै गएपछि त्यस्तो पुरुषवादी व्यहवार झनै बढ्दै जान्छ।
त्यस्ता किसिमका व्यवहार सबै लोग्ने मानिसले जानेर गर्छन् भन्ने होइन। एक जना मेरा महिला मित्र र उनकी पुरुष सहायकले जागिरका लागि एक निवेदकसँग अन्तर्वार्ता लिएका थिए। निवेदकले अन्तर्वार्ताका क्रममा मेरा महिला मित्रलाई परै उपेक्षा गरे र उनका पुरुष सहायकसँग मात्र कुरा गरे। उसले नजानेर त्यसो गर्यो वा सायद उसलाई लाग्यो जागिरकाबारे निर्णय गर्ने सवालमा पुरुष हावी छ। उसले जागिर पाएन।
हुनसक्छ त्यस्ता घटना जानेर हुँदैनन्। तर नजानेर हुन्छन् भन्दैमा त्यसले महिलालाई कम पीडा र अपमानित महशुश हुन्छ भन्ने होइन। तपाईं विश्वस्तरको नेता भएपनि वा एक कोठमा रहेको कुनै व्यक्ति भएपनि, अर्को व्यक्तिको उपस्थितिलाई स्वीकार गर्नु भनेको तपाईंले उनलाई दिनपर्ने न्युनतम सम्मान हो भन्ने बुझ्नुपर्छ।
