पछिल्लो समय सुन तस्करले केरूङ नाकालाई नयाँ रूट बनाएका छन्। चीनसँगको खुला एकमात्र यो नाकाबाट सुन तस्करी ह्वात्तै बढेको प्रहरीले जनाएको छ।
प्रहरीले मंगलबार काठमाडौंको तिनपिप्लेमा केरूङबाट ल्याइएको ५ किलो तस्करीको सुन समात्यो।
रसुवाका १८ वर्षीय सोबहादुर तामाङ सुनसँगै पक्राउ परे।
१२ कक्षामा पढ्ने तामाङले १ किलो सुन काठमाडौं पुर्याएबापत् ५० हजार रूपैयाँ ज्याला पाउने लोभमा आफू भरिया बनेको प्रहरीलाई बयान दिएका छन्।
असोज १० गते प्रहरीले टोखाबाट ३ किलो तस्करीको सुन समात्यो। सुनसँगै गोसाइँकुण्ड-१ का नरबहादुर घले र पेम्बा तामाङ पक्राउ परे।
उनीहरूले पनि केरूङबाटै सुन मोटरसाइकलमा हालेर काठमाडौं ल्याएका थिए।
२० भदौमा चितवन प्रहरीले भरतपुरमा तस्करीको २ किलो सुन समात्यो। सुनसँगै पक्राउ परेका भारतीय नागरिक राजेन्द्र पाटिलले केरूङसम्म चिनियाँ नागरिकले सुन ल्याइदिएको र त्यहाँबाट आफूले चितवन ल्याएको बयान दिए।
प्रहरीले त्रिभुवन विमानस्थलबाट सुन ल्याउनेहरू नै अहिले केरूङतिर लागेको हुनसक्ने अनुमान गरेको छ। तर अहिलेसम्म पनि केरूङबाट सुन तस्करीमा को संलग्न छ भन्ने खुल्न सकेको छैन। बेलाबेलामा सुन बोक्ने भरियाहरू पक्राउ परे पनि मालिकको अत्तोपत्तो छैन।
यसअघि प्रहरीले फरक-फरक समयमा बरामद गरेको ८८, २२ र १७ किलो सुनका मालिक अझै फरार छन्।
प्रहरीको तथ्यांक अनुसार गएको २०७४ साउनयता १ सय ८० किलो तस्करीको सुन बरामद भएको छ। त्यसमध्ये धेरै केरूङबाट छ।
केरूङमा सुन तस्करका तीन समूह
केरूङबाट भइरहेको सुन तस्करीबारे अनुसन्धान गरिरहेका प्रहरीका एक उच्च अधिकारीका अनुसार उक्त नाकाबाट अचेल दैनिक सय किलो सुन नेपाल भित्रिन्छ। नेपालकै लागि भनेर केरूङमा सय किलो सुन बढी विक्री हुने गरेको उनले बताए।
तस्करहरूले यो सुन विभिन्न उपाय लगाएर राजधानी ल्याउँछन् केही सुन काठमाडौं नआइकनै भारत जान्छ।
ती प्रहरी अधिकारीका अनुसार केरूङबाट तीन फरक तरिकाले सुन तस्करी हुन्छ।
सबैभन्दा ठूलो समूहले भिआइपी गाडी प्रयोग गर्छन्। भिआइपी गाडीमा प्रहरीले धेरै चेकजाँच गर्दैन।
दोस्रो तहका तस्करले मालबाहक कन्टेनर र पर्यटक बोक्ने साना गाडी प्रयोग गर्छन्।
त्योभन्दा मूनिका समूहले भाडाका गाडी र मोटरसाइकल प्रयोग गर्छन्।
‘भरियाले एकअर्कालाई चिन्दैनन्, र सुन बोक्ने कन्टेनरबारे साहुलाई थाहा नहुन पनि सक्छ,’ ती प्रहरी अधिकारीले भने, ‘सामान ल्याउन गएका कन्टेनरले विभिन्न भागमा लुकाएर सुन ल्याउँछन्। काठमाडौं ल्याएपछि ड्राइभरले प्रतिकेजी ३० देखि ४० हजारसम्म पाउँछन्।’
नाम उल्लेख नगर्ने सर्तमा सिन्धुपाल्चोकका एक कन्टेनर चालकले सेतोपाटीसँग भने, ‘ पहिला म पनि कन्टेनर चलाउँदा सुन ल्याउँथे। तातोपानी चलेको पाँच महिनासम्म बेलाबेलामा सुन बोकें। साहुजीले शंका मानेर मलाई जागिरबाट निकालिदिए। अहिले केरूङमा कन्टेनर चलाउँछु।
उनले अहिले केरूङबाट सामान ल्याउने कन्टेनरमध्ये धेरैले तस्करीको सुन ल्याउने गरेको बताए।
‘को सामानमात्र बोक्ने हो, को सुन पनि ल्याउने यसै थाहा हुन्छ तर आफ्नै साथीहरू हुन के भन्नु भन्ने हुन्छ, त्यसैले कुरा गरिदैँन,’ उनले भने,‘ हामीहरूजस्तासँग पैसा हुँदैन, जुन ठाउँमा सस्तो हुन्छ त्यहीँ खाना खान्छौं, धेरै एकान्त ठाउँमा नै सस्तो हुन्छ। सुन बोक्ने साथीहरू भीडभाड हुने स्थानमा रोक्छन् किनकी अरूलाई शंका नहोस्।
उनले कुनैकुनै कन्टेनरका साहु नै तस्करीमा संलग्न हुने बताए। उनीहरूले चालकलाई थाहै नदिएर पनि सुन ल्याएका हुन्छन्।
त्यसैगरी पर्यटक बोक्ने भाडाका गाडीमा पनि सुन तस्करी हुन्छ। जाँदा पर्यटक लिएर जान्छन् आउँदा पनि पर्यटक हुन्छन् त्यसमा सुन हुन्छ, पर्यटक देख्दा प्रहरीले पनि खासै वास्ता गर्दैन।
त्यस्तै खुद्रा रूपमा गर्ने तस्करी गर्नेले आफैं सुन ल्याउँछन्।
मोटरसाइकल र भाडाका गाडीमा सुरूसुरूमा २/३ किलो सुन ल्याउने समूह पनि हुन्छन्। सुन बेच्दै जाँदा उनीहरूले बिस्तारै तस्करी बढाउँछन्।
प्रहरी स्रोतका अनुसार केरूङमा प्रतिकिलो सुन ३४ देखि ३८ लाख रूपैयाँमा पाइन्छ।
त्यसमा भाडा र कहिलेकाहिँ सेटिङ गर्नु परे रकम थप्नुपर्छ।
स्रोत भन्छ, ‘पाटी हेरेर हुन्छ, सिधै भारत लैजाँदा केही सस्तो पर्छ, काठमाडौं ल्याउँदा अलि बढी पर्छ।’
स्रोतका अनुसार केरूङबाट आउने सुनको ६० प्रतिशत सिधै भारत जान्छ, ४० प्रतिशत नेपालमै खपत हुन्छ। त्यसमा सबैभन्दा बढी काठमाडौंमै हुन्छ।
कमिसनमा कुरा नमिलेमात्र प्रहरीलाई खबर
स्रोतका अनुसार तस्करी समूहसँग भरिया र सुन रिसिभ गर्नेबीच कमिसनमा कुरा नमिलेपछि तस्करीको खबर प्रहरीसम्म पुग्छ।
अहिलेसम्म प्रहरीले पक्रिएको सुन सुराकीकै आधारमा समाएको छ त्योमध्ये ९० प्रतिशत मानिस सुनमा काम गर्ने अनुसन्धानमा देखिएको छ।
‘दैनिक सैयौं गाडी केरूङबाट काठमाडौं आउँछन्। सूचनाविना प्रहरीले सुन समाउन सक्ने कुरै हुँदैन,’ ’ स्रोतले सेतोपाटीसँग भन्यो, ‘तस्कर गर्नेहरूबीच कुरा मिल्दैन, कमिसनको लफडा हुन्छ अनि समूहकै सदस्यले प्रहरीसम्म सूचना चुहाउँछन्।’
कहिलेकाहिँ तस्करी समूहबीचको प्रतिस्पर्धाले एकले अर्कोलाई सिध्याउने खेल सुरू हुन्छ अनि उनीहरूले प्रहरीलाई सूचना दिन्छन्।
प्रहरी प्रवक्ता एसएपी शैलेस थापा क्षेत्रीले विमानस्थलबाट हुने सुन तस्करी रोकिएको दाबी गर्दै केरूङ सुन तस्करी रोक्न पनि सक्रियताका साथ लागिरहेको बताए।
‘विमानस्थलबाट आउने सुनका बालादेखि केरूङबाट आउने सुन समाउन प्रहरी सफल हुँदै आएको छ। पछिल्ला बरामदी हेर्ने हो भने प्रहरी कठोर भएर लागेको देखिन्छ,’ उनले भने।
