पछिल्लो समय देशका ४५ भन्दा बढी जिल्लामा देखापरेको डेंगी रोग नियन्त्रण गर्न स्वास्थ्य तथा जनसङ्ख्या मन्त्रालयले आफ्नो एकल प्रयासले मात्र सम्भव नहुने जनाएको छ।
अघिल्लो आवमा तीन हजार ८३४ जनामा देखिएको सो रोगको सङ्क्रमण चालू आवको एक महिना १२ दिनमा एक हजार ५३७ जनामा प्रमाणित भएको छ। एडिस जातको पोथी लामखुट्टेको टोकाइबाट सो रोग सङ्क्रमण हुने गर्दछ।
दस हजारमध्ये एक हजारमा मात्र रोगको लक्षण देखापर्दछ। पछिल्लो समय देशका अधिकाशं ठूला सहरमा सो रोग देखापरिसकेको छ। सबभन्दा स्वच्छ र सफा मानिने पोखरा लेखनाथ महानगरपालिमा मात्र अहिलेसम्म ३१५ जना सङ्क्रमित बिरामी भेटिएका छन्।
प्रतिनिधिसभा, शिक्षा र स्वास्थ्य समितिको आजको बैठकमा स्वास्थ्य तथा जनसङ्ख्या राज्यमन्त्री डा सुरेन्द्र यादवले भने, ‘मन्त्रालयको एकल प्रयासले मात्र डेंगी नियन्त्रण सम्भव छैन, अन्य मन्त्रालय, सरोकार निकाय तथा आम जनताको साथ र सहयोग आवश्यक पर्छ। अन्य निकायको साथ र सहयोग मन्त्रालयले नपाउने हो भने डेंगी सङ्क्रमण झन् भयावह हुन सक्छ।’
उनले भने, ‘नयाँ भवन निर्माण कार्य तीव्र अवस्थामा रहेको छ, यो कार्य कसले रोक्छ ?’ भन्ने प्रश्न गर्दै निर्माण कार्यस्थलमा पानी जम्ने गरेका छ, पानी जमेको स्थानमा लामखुट्टेको लार्भा बसेको हुन्छ।’
राज्यमन्त्री डा यादवले तराईबाट पहाड र हिमाल उक्लिँदै गरेका लामखुट्टेलाई मन्त्रालयले मात्र रोक्न नसक्ने चर्चा गर्दै मन्त्रालयले कर्मचारी र बजेट अभावले प्रभावकारी कार्य सम्पादन गर्न नसकेको गुनासोसमेत गरे।
उनले भने, ‘छिटो छिटो सचिव परिवर्तन भइरहन्छ, सचिव त परिवर्तन भयो भयो, सहसचिव पनि परिवर्तन हुन थाल्यो, खै काम कसरी सम्पादन गर्नु ?’
मन्त्रालयको हालै मात्र सचिव पदमा सरुवा भई गएका खगराज बरालले डेंगी नियन्त्रणमा सामूहिक प्रयासको खाँचो औंल्याउँदै स्थानीयस्तरमा ‘लामखुट्टे खोज र नष्ट गर’ भन्ने कार्यक्रमलाई प्रभावकारी बनाउन जरूरी रहेको छ बताए। मन्त्रालयका सहसचिव दीपेन्द्ररमण सिंहले लामखुट्टे नियन्त्रण कार्य घरघरबाट सुरू गर्नुपर्ने भन्दै डेंगीको लार्भा देखिने घरलाई दण्डसजायको दायराभित्र ल्याउने खालको कानूनी संयन्त्र आवश्यक रहेकामा जोड दिए।
मन्त्रालयअन्तर्गतको इपिडिमियोलोजी तथा रोग नियन्त्रण महाशाखाका प्रमुख डा विवेककुमार लाल र विज्ञ डा घनश्याम पोखरेलले पछिल्लो समय हावाजस्तै डेंगी फैलिएको चर्चा गर्दै रोग नियन्त्रण गर्न आर्थिक अभाव रहेको बताएका थिए।
महाशाखाका अनुसार सातै प्रदेशमा करिब रु ८७ लाख ९० हजारको दरले रकम विनियोजन गरेको छ। विगत तीन वर्षमा डेंगी देखिएका स्थानका आधारमा महाशाखाले नयाँ सम्भावित स्थानमा रोग नियन्त्रणका कार्यक्रम बनाउँछ ।
महाशाखाले अनुमान लगाएभन्दा फरक स्थानमा रोग देखिँदा नियन्त्रण गर्न आर्थिक स्रोतको अभाव रहेको महाशाखाले जनाएको छ । गत वर्ष ८५ स्थानीय तहमा सो रोग देखापरेको थियो । तर सुनसरीमा फैलिएको सो रोगको पूर्वानुमान मन्त्रालयले गरेकै थिएन ।
