उपत्यकाको सभ्यताको स्रोत वाग्मतीमा हिउँदमा पनि स्वच्छ पानी बगाउन शिवपुरी नागार्जुन राष्ट्रिय निकुञ्जभित्रको धापमा निर्माण शुरु गरिएको बाँधको ७५ प्रतिशत काम सम्पन्न भएको छ।
एशियाली विकास बैंकको करीब ५१ करोड रूपैयाँ ऋण सहयोगमा निर्माण भइरहेको बाँध आगामी वैशाख पहिलो सातामा सकिने गरी काम भइरहेको अधिकार सम्पन्न वाग्मती सभ्यता एकीकृत विकास समितिले जनाएको छ।
२४ मिटर उचाइको बाँधमा वर्षाद्मा परेको पानी जम्मा गरिने छ। निर्माण सम्पन्न भएपछि आगामी वर्षाद्मै बाँधमा पानी सङ्कलन शुरु गरिने छ । लगत्तै परीक्षण पनि गरिने छ।
वर्षाद्मा जम्मा गरिएको पानी अर्को वर्ष हिउँदमै वाग्मतीमा बगाउने गरी तयारी शुरु भएको समितिका आयोजना प्रमुख लीलाप्रसाद ढकालले राससलाई बताए।
'तीन महीनाभित्रमा गोकर्णबाट पशुपतिनाथसम्मको वाग्मतीको पानीलाई हातले चलाउन सकिने बनाउने गरी समिति लागिपरेको छ, साप्ताहिक रुपमा भइरहेको वाग्मती सफाइ महाअभियानलाई पनि थप प्रभावकारी रुपमा अघि बढाइनेछ', उनले भने।
आयोजना प्रमुख ढकालसहितको समितिका प्राविधिकको समूहले आज बाँध निर्माणस्थलको स्थलगत अनुगमनसमेत गरेको छ।
बाँध निर्माणसँगै वाग्मती सौन्दर्यीकरणमा रोकिएको काम पनि शुरु गर्ने पहल भइरहेको अधिकार सम्पन्न वाग्मती समितिका सञ्चालक सदस्य माला खरेलले बताइन्।
गोकर्णेश्वर नगरपालिका–१ स्थित धापमा बनिरहेको बाँधमा आकाशेपानी जम्मा गरी आगामी वर्षको हिउँददेखि प्रतिसेकेण्ड ४० लिटर पानी वाग्मतीमा बगाइने भएको छ। बाँधमा आठ लाख ५० हजार क्युविक लिटर पानी अटाउँछ। बाँध भरिन चार वर्ष लाग्ने प्रारम्भिक अनुमान गरिएको छ।
बाँध निर्माण सिँचाइ विभागको ठेक्कामा गुञ्जाउ–लामा–रमण जेभीले गरिरहेको छ।
निर्माण कम्पनीका इञ्जिनीयर रुपेशकुमार साहले निकुञ्जभित्र गर्नुपर्ने काम भएकाले शुरुमा केही ढिलाइ भए पनि अब थप गरिएको छ र महिनामै सक्ने गरी काम भइरहेको बताए। काम सम्पन्न गरी आगामी वर्षाद्मै यहाँ परीक्षण शुरु गरिनेछ।
पर्यटन प्रवद्र्धनमा बाँध
बाँध निर्माणपछि यसक्षेत्रको पर्यटन प्रवद्र्धनमा समेत सहयोग पुग्ने सुन्दरीजलका स्थानीय पर्यटन व्यवसायी नारायण श्रेष्ठले बताए।
निकुञ्जभित्र वरिपरि हरियाली डाँडाकाँडा एवं पारिपट्टि हिमालको रमणीय दृश्य देखिने भएकाले पर्यटकलाई यस स्थलले आकर्षित गर्ने गरेको छ।
पर्यटकीय क्षेत्रका रुपमा स्थापित सुन्दरीजल–चिसापानी क्षेत्रलाई चिनाउन बाँधले पनि योगदान गर्ने यहाँका पर्यटन व्यवसायीको विश्वास छ।
बाँधबाट चिसापानी तीन किमीको दूरीमा छ। सुन्दरीजलबाट निकुञ्जभित्रको १८ किमी यात्रा गरेपछि बाँध स्थल पुग्न सकिन्छ।
हाल बाँध नजिकैबाट काठमाडौँ, सिन्धुपाल्चोक र नुवाकोटको सङ्गमस्थलमा रहेको पर्यटकीयस्थल जाने सडक छ। यो सडकबाट दैनिक सयौँ पर्यटक हेलम्बु, गोसाइँकुण्ड, मेलम्चीलगायत स्थानमा जान्छन्।
यो मार्गबाट पर्यटक पैदल एवं सवारी दुवै माध्यमबाट जाने गरेका छन्।
यो बाटोबाट लामाटाङ राष्ट्रिय निकुञ्जमा पदमार्गका रुपमा जाने बाह्य पर्यटकसमेत हिँड्ने बाटो छ। यसैगरी चिसापानी–झुले–नगरकोट पदमार्गसमेत यही बाटो जान्छ। यो मार्ग हिँड्ने विदेशी एवं स्वदेशी पर्यटकले हाल निर्माण भइरहेको बाँधस्थलममा सेल्फी खिचाउने गरेका छन्।
हाल मानव निर्मित बाँध हेर्न कुलखानीमा पर्यटकको भीड लाग्ने गरेको छ। धापको बाँध निर्माण सम्पन्न भएपछि रत्नपार्कबाट करिब ३३ किमी दूरी पार गरी यहाँ आउन सकिन्छ।
हिउँदमा वाग्मतीमा स्वच्छ पानी
वर्षाद्मा पानीको बहाबले वाग्मती कम फोहर देखिने गरेको छ। हिउँदमा भने पानीको बहाव घट्ने गरेकाले नदी किनार दुर्गन्धित हुने गरेको छ। वाग्मतीलाई स्वच्छ बनाउने उद्देश्यले गुह्येश्वरीमा निर्माण भइरहेको ढल पानी प्रशोधन केन्द्र निर्माण पनि अन्तिम चरणमा पुगेको छ।
निर्माण सकी हाल ढल पानी प्रशोधनको परीक्षण भइरहेको छ। अत्याधुनिक यन्त्रबाट यहाँ ढल प्रशोधन गरी वाग्मती पठाइने छ। यो केन्द्रबाट दैनिक तीन करोड २४ लाख लिटर ढल पानी प्रशोधन गरी स्वच्छ बनाइने छ।
केन्द्रको शनिबार खानेपानी मन्त्री विना मगरले अनुगमन गरिन्। सो अवसरमा उनले पुससम्म केन्द्र पूर्णरुपमा सञ्चालनमा ल्याउने गरी काम गर्न निर्देशन दिइन्।
निकुञ्जभित्रको धाप बाँधको एक किलोमिटरमुनि अर्को ९० मिटर उचाइको बाँध बनाउन वातावरणीय प्रभाव मूल्याङ्कन भइरहेको छ । दुवै बाँधको पानी निकुञ्जको नागमती हुँदै सुन्दरीजलस्थित सुन्दरीमाईको मन्दिर नजिकै वाग्मतीमा मिसाइने छ।
(राससका लागि पूर्णप्रसाद मिश्र)
