तराजुको एकापट्टि बेहुला, अर्को पट्टि दाइजो। जति बढि तौल, उति नै दाइजो।
तराईमा व्याप्त यो समस्या कलाकार रन्जु यादवको मिथिला चित्रमा सजिब उत्रेको छ।
बबरमहलस्थित नेपाल आर्ट काउन्सिलमा जारी ‘कलर्स अफ चेन्ज’ नामक प्रदर्शनीमा यो बाहेक विभिन्न सामाजिक मुद्धा यादवले चित्रमार्फत उठाएकी छिन्। त्योसँगै, त्यसका समाधान भएका चित्र पनि उनले कोरेकी छन्।
रन्जुले आफ्नै परिवार छरछिमेकले घर–आगँनका भित्तामा चित्र कोर्दै गर्दा मिथिला कला सिकेकी हुन्। त्यही चित्रलाई पछि पेपर र क्यान्भासमा उतार्न थालिन्।
यादवका अनुसार धेरै चित्रकारले चित्रमा राम सिताको विवाह, कृष्णलिला, घरायसी काम, जनजीवनलाई मात्रै समेट्ने गरेका छन। तर उनलाई सधैं त्यही कुरा मात्रै देखाउन मन थिएन। सामाजिक मुद्धालाई चित्रमार्फत अभिव्यक्त गर्न चाह्न्थिन्।
तराईमा व्याप्त दाइजो प्रथा त उनको जीवनसँगै पनि नजिक रहेछ।
‘म त्यो बेला ९ कक्षामा अध्ययनरत थिए। दाइजोका कारण जिउँदै जलाइएको घटना मेरै गाउँमा भएको थियो,’ राजविराज घर भएकी उनले स्मरण गरिन्, ‘त्यही समयदेखि नै यो कुरा मेरो मनमा गढेर बसेको थियो। अहिले पनि अवस्था उस्तै छ।’
उनले चित्रमा देखाएका भ्रुण हत्या, दलित प्रतिको विभेद त झन् अन्य ठाउँमा पनि व्याप्त छन्।
त्यसलाई उनको चित्रमा देख्न सकिन्छ।
‘इमान्सिपेसन १ र २’ नामक दुई चित्रमा एक महिला पिजडाभित्र बन्द छिन्। उनलाई एक पुरुष र एक महिलाले ढोका खोलेर स्वतन्त्रता दिन्छन्।
‘महिलालाई समाजले कैदी जस्तो बनाएको छ। उसलाई स्वतन्त्रता दिने हो भने उसले जे पनि गर्न सक्छ,’ उनले भनिन्, ‘हाम्रो समाजमा महिलालाई स्वतन्त्रतापुर्वक बाँच्न नदिने पुरुष मात्रै छैनन्। महिलाले नै महिलालाई कैद गरेका छन्। त्यही कुरा दुई चित्र मार्फत देखाएको हो।’
समाजमा यावत समस्याबीच उनले समाधान पनि सुझाएकी छन्। महिला शिक्षा, रोजगारी, समानता लगायतका यावत कुराहरु उनको चित्रमा देखिन्छ। त्यस्तै, ‘कन्फ्रन्टिङ च्यालेन्ज’ नामक चित्रमा एक महिला रागाँसँग लडिरहेकी देखिन्छिन्।
रन्जु भन्छिन्, ‘महिलाले चाह्यो भने कुनैपनि काम गर्न सक्छिन्। कुनैपनि पनि समस्यासँग जुध्न सक्छिन्।’
यस्तै, २९ चित्रसहितको यो प्रदर्शनी शुक्रबारसम्म चल्नेछ।
