सातपुच्छ्रे मुसो

गिजुभाई

अनुवाद- विष्णुकुमार

एउटा मुसो थियो। त्यसको नाम चुचु थियो। चुचुका सातवटा पुच्छर थिए। एक दिन उसकी आमाले उसलाई स्कुल पठाइन्। स्कुलमा उसका सातवटा पुच्छर देखेर सबैले जिस्क्याउन थाले–

सातपुच्छ्रे मुसो, हेर हेर सातपुच्छ्रे मुसो!

सातपुच्छ्रे मुसो, हेर हेर सातपुच्छ्रे मुसो!!

चुचु रुँदै रुँदै घर फक्र्यो।

आमाले सोधिन्– ‘के भयो मेरो छोरा? किन रोएको?’

चुचुले भन्यो– ‘हुँ..हुँ...हुँ...आमा, सबै केटाहरूले मलाई ‘सातपुच्छ्रे मुसा’ भनेर जिस्क्याउँछन्।

आमाले भनिन्– ‘जा, एउटा पुच्छर कटाएर आ!’

चुचु नाईकहाँ गयो र एउटा पुच्छर काट्न लगायो। अब उसका छवटा मात्रै पुच्छर बाँकी रहे। दोस्रो दिन जब ऊ स्कुल गयो तब केटाहरू उसलाई फेरि जिस्क्याउन थाले:

छ पुच्छ्रे मुसो, हेर हेर छ पुच्छ्रे मुसो!

छ पुच्छ्रे मुसो, हेर हेर छ पुच्छ्रे मुसो!!

चुचु हुँ हुँ हुँ...गर्दै घर फर्कियो र झोक्राएर एउटा कुनामा गएर बस्यो।

आमाले भनिन्, ‘अरे, खाना त खा। भोक लागेको छैन कि क्या हो?’

चुचुले भन्यो, ‘म खाना–साना खान्नँ। सबै केटाकेटीहरू मलाई ‘छ पुच्छरको मुसो’ भन्दै जिस्क्याउँछन्।’

आमाले सम्झाउँदै भनिन् ‘किन चिन्ता लिन्छस्! जा फेरि नाउको गएर एउटा पुच्छर काट्न भन्।’

चुचु नाउकोमा गयो र एउटा पुच्छर काटेर आयो। अब उसका पाँच ओटा मात्रै पुच्छर बाँकी रहे। अर्को दिन ऊ स्कुल गयो। मुसालाई आउँदै गरेको देखेर एउटा केटा चिच्चायो, ‘हेर हेर, चुचु आउँदै छ! ’ उसका पाँच ओटा पुच्छर देखेर एउटा केटोले फेरि जिस्क्याउन थाल्यो ः

मुसो पाँच पुच्छ्रे, हेर पाँच पुच्छ्रे!

मुसो पाँच पुच्छ्रे, हेर पाँच पुच्छ्रे!!

चुचु डरायो। चिच्चाई–चिच्चाई रुँदै घर फर्कियो। र घरको एउटा कुनामा गएर बस्यो।

आमाले सोधिन्, ‘अब फेरि के भयो? कि आकाशै खस्यो?’

चुचुले भन्यो,‘आमा! मलाई सबैले पाँच पुच्छ्रे मुसो भनेर जिस्क्याउँछन्।’

आमाले भनिन्, ‘जा जा, फेरि नाइकोमा जा र अझै एउटा पुच्छर काट्’। चुचुले त्यसै ग¥यो। अब उसका चारवटा पुच्छर बाँकी रहे। जब चुचु स्कुल पुग्यो केटाकेटीहरू फेरि जिस्क्याउन थालिहाले। चुचु निरास हुँदै घर फर्कियो र घरको एक कुनामा बसेर झोक्रायो। आमाको सल्लाहमा उसले अझै एउटा पुच्छर काट्यो। तर फेरि पनि केही फरक परेन। केटाकेटीहरू चिच्चाई–चिच्चाई उसलाई जिस्क्याउन थाले।

आखिरीमा चुचुको एउटा मात्र पुच्छर बाँकी रह्यो। आमाले भनिन्, ‘जा, अब तँलाई कसैले पनि जिस्क्याउँदैन।’ नुहाइ–धुवाइ गरेर चुचु फेरि स्कुल गयो। तर केटाकेटीहरूले उसलाई पछ्याउन छाडेनन्। कसैले उसको पुच्छर त कसैले कान तानेर जिस्क्याउन थालेः

एक पुच्छ्रे मुसो, हेर एक पुच्छ्रे मुसो!

एक पुच्छ्रे मुसो, हेर एक पुच्छ्रे मुसो! !

चुचु फेरि रुँदै रुँदै घर आयो। आमाले भनिन्, ‘फेरि के भयो तँलाई?’

आमा! मलाई अझै पनि केटाकेटीहरू जिस्क्याउँछन्। भन्छन्, एक पुच्छ्रे मुसो। सबै मुसाको एउटै त पुच्छर हुन्छ नि, तर किन मलाई मात्र जिस्क्याउँछन् हँ?’

आमाले भनिन्, ‘जा, यो एउटा पुच्छर पनि काट्। न रहन्छ बाँस, न बज्छ बाँसुरी।’

चुचुले आमाले भने जस्तो ग¥यो। अब त ऊ लिँडे भयो।

अर्को दिन स्कुल जानको लागि ऊ घरबाट निस्कियो। उसले सोच्यो, ‘अब केटाहरूले के भनेर जिस्क्याउँदा रहेछन्, हेरौँ म पनि।’

जब चुचु स्कुल पुग्यो, तब सबै केटाकेटीहरूले घेरे र जिस्क्याउन थालेः

मुसो लिँडे भयो लिँडे, मुसो लिँडे भयो लिँडे!

यो सुनेर चुचु दौड्दै घर गयो। र पङ्खा मुनि गएर पल्टियो र सुकसुकाउँदै रुन थाल्यो।

आमाले भनिन्, ‘अब फेरि के भयो? धर्ती फाट्यो कि क्या हो?’

चुचुले सुनायो, ‘मलाई अझै पनि केटाकेटीहरू जिस्क्याउछन् र भन्छन्ः

मुसो लिँडे भयो लिँडे, मुसो लिँडे भयो लिँडे

चुचुकी आमाले केही सोच्दै भनिन्, ‘सुन, काठ मिस्त्रीकोमा जा र एउटा पुच्छर लगाएर आ।’

चुचु काठ मिस्त्रीकोमा गयो र भन्यो ‘काठमिस्त्री, काठमिस्त्री! मेरो पुच्छर बनाई देऊ न।’

काठ मिस्त्रीले भन्यो, ‘उल्लु, काटिएको पुच्छर पनि कहिँ जोड्न मिल्छ?’

चुचुले भन्योः

पुच्छर जोडि दे, नत्र तेरो बसुला लिएर भाग्छु

पुच्छर जोडि दे, नत्र तेरो बसुला लिएर भाग्छु

काठ मिस्त्रीले पुच्छर हालिदिएन। चुचु बसुला लिएर भाग्यो। बाटोमा उसले एउटा दाउरेलाई भेट्यो। दाउरेसँग बसुला थिएन, त्यसैले उसले दाँतले दाउरा भाँचिरहेको थियो। चुचुले भन्यो, ‘वोइ दाइ, दाँतले पनि कहिल्यै दाउरा भाँच्छन्? लौ, यो मेरो बसुला।’

दाउरेले बसुलाले दाउरा काट्न थाल्यो। दाउरा काट्दाकाट्दै बसुला भाँचियो। यो देखेर चुचुले भन्योः

ले मेरो बसुला, नत्र दाउरा लिएर भाग्छु

ले मेरो बसुला, नत्र दाउरा लिएर भाग्छु

दाउरेले भाँचिएको बसुला कसरी दिन्थ्यो र! त्यसैले चुचुले दाउरा लिएर भाग्यो। केही पर जाँदाजाँदै उसले एउटी बुढी देख्यो। बुढीले आफ्ना खुट्टा आगोमा जोरेर रोटी बनाउँदै थिइन्। यो देखेर चुचुले भन्यो, ‘यो के गरेको बुढी आमा! कोही आफ्नो खुट्टा बालेर पनि रोटी बनाउँछ? लिनोस् यी दाउरा। दाउरा बालेर रोटी पकाउनोस्।’

बुढी आमैले दाउरा चुलोमा हालिदिइन्। रोटी पाक्यो। त्यसपछि चुचुले भन्यो, ‘बुढी आमै, बुढी आमै! मेरा दाउरा मलाई फिर्ता देऊ।’

बुढी आमैले भनिन्, ‘अब मैले कहाँबाट तँलाई दाउरा दिऊँ, दाउरा त जलेर खरानी भैसके?’

चुचुले भन्यो ः

लेऊ मेरा दाउरा, नत्र रोटी लिएर भाग्छु

लेऊ मेरा दाउरा, नत्र रोटी लिएर भाग्छु

यसो भन्दै चुचु रोटी लिएर भाग्यो। भाग्दा–भाग्दै ऊ एउटा कुमालको भट्टीमा पुग्यो। कुमाल बसेर दहीसित माटो खाँदै थियो। चुचुले भन्यो, ‘यो रोटी लौ, दहीसँग यो रोटी खाऊ र पो भोक मेटिन्छ।’

कुमालले रोटीसँगै दही खायो। त्यसपछि चुचुले भन्योः

देऊ मेरो रोटी, नत्र ठेकी लिएर भाग्छु

देउ मेरा रोटी, नत्र ठेकी लिएर भाग्छु

कुमालले रोटी कहाँबाट ल्याएर दिन सक्थ्यो र? रोटी त उसको पेटमा गइसकेको थियो। चुचुले रोटीको साटो ठेकी लिएर भाग्यो। बाटोमा एउटा गोठालोको घर भेटियो। गोठालोसँग दुध दुहुनको लागि केही भाँडो थिएन। उसले दुध हत्केलामा दुहुदै थियो। त्यो देखेर चुचुले भन्यो, ‘अब हत्केलामा दुध दुहुन पर्दैन, लौ ठेकी! ’

गोठालोले ठेकी लियो र दुध दुहुन बस्यो। त्यसैबेला भैँसी उफ्रियो। भैँसीले ठेकीलाई लात हान्यो। ठेकी फुट्यो। चुचुले यो देखेर आफ्नो ठेकी माग्न थाल्योः

ले मेरो ठेकी, नत्र भैँसी लिएर भाग्छु

ले मेरो ठेकी, नत्र भैँसी लिएर भाग्छु

गोठालोले अब ठेकी कसरी दिन सक्थ्यो र? चुचुले भैँसी लिएर भाग्यो। भाग्दाभाग्दै ऊ एउटा खेतमा पुग्यो। त्यहाँ एउटा किसानले खेत जोतिरहेको थियो। किसानले एउटा गोरु जोतेको थियो भने अर्को गोरुको ठाउँमा आफ्नी बुढी आमालाई राखेर जोतेको थियो।

चुचुले भन्यो, ‘ओ निर्दयी...यो तिमी के गरिरहेका छौ? हैट, कहिल्यै आप्mनी आमालाई पनि हलोमा जोत्छन्?’

किसानले भन्यो, ‘के गरूँ? मेरो एउटा गोरु म¥यो। अर्को किन्नको लागि मसँग पैसा छैन।’

चुचुले भन्यो, ‘त्यसो भए यो मेरो भैँसीको कहिले काम आउँछ?’

किसानले आमाको ठाउँमा भैँसी राख्यो र जोत्न थाल्यो। त्यसै बेला भैँसीलाई ‘लु’ लाग्यो। भैँसी भुँइमा लडेर म¥यो। केही बेरमा चुचु आयो र भन्यो, ‘मेरो भैँसी खै?’

किसानले भन्यो, ‘ऊ त म¥यो। अब तँलाई मैले के दिऊँ।’

चुुचुले भन्योः

ले मेरो भैँसी, नत्र आमालाई भगाउँछु

ले मेरो भैँसी, नत्र आमालाई भगाउँछु

यसपालि चुचुले किसानकी आमालाई लिएर भाग्यो। भाग्दाभाग्दै ऊ एउटा गाउँमा पुग्यो। गाउँको चौपारीमा सर्कस देखाइँदै थियो। चुचु त्यहीँ पुग्यो। एउटा केटो टाँगिएको डोरीमा नाँच्दै र हिँड्दै गरेको थियो। उसले सर्कस देखाउनेवाला सित भन्यो, ‘ओ दाइ, तिमीले यो सानो बालकको प्राण किन लिन खोजिरहेका छौ? यो त्यति माथिबाट खस्यो भने त हड्डीसड्डी एकै ठाउँ हुन्छन्।’

सर्कसवालाले भन्यो, ‘केटो ननाचेर के यो तेरो बुढीया नाच्छे त?’

चुचुले भन्यो, ‘एकदम सही। लौ, यो बुढियालाई नचाऊ।’

सर्कसवालाले बुुढीको हात समाउँदै सहयोग ग¥यो। त्यो विचारी काम्दै–काम्दै रसीमा चढी। तर रसीमा नाचोस् कसरी? त्यो चिच्चाउँदै भुइँमा झरी र त्यही मरी। चुचु तयारीमा उभिएको थियो। उसले सर्कसवालासँग भन्यो, ‘तँैले मेरो बुढीयालई किन मारिस्?’

सर्कसवालाले भन्यो, ‘झूट, सरासर झूट! ऊ त रसीबाट खसेर मरी। यसमा मेरो के को दोष?’

चुचुले भन्योः

ले मेरो बुढिया, नत्र ढोल लिएर भाग्छु

ले मेरो बुढिया, नत्र ढोल लिएर भाग्छु

यसो भन्दै खेलावालको ढोल लिएर चुचु भाग्यो। भाग्दाभाग्दै पहाड भेटियो। पहाडको टुप्पोमा बसेर चुचुले ढोल बजाउँदै गाउन थाल्योः

पुच्छरको बदला बसुला लिएँ

बसुलाको बदला दाउरा लिएँ

दाउराको बदला रोटी लिएँ

रोटीको बदला ठेकी लिएँ

ठेकीको बदला भैँसी लिएँ

भैँसीको बदला बुढिया लिएँ

बुढियाको बदला ढोल लिएँ

डम डम ढोल बज्यो ढोल।

चुचु मस्त भएर गाउँदै र ढोल बजाउँदै थियो। त्यसै बेला काग काँ... काँ...काँ...गर्दै आयो र चुचुलाई लिएर आकाशमा उड्यो। तर पनि चुचु गाउँन र ढोल बजाउँन मै मस्त थियो:

डम डम ढोल बज्यो ढोल

डम डम ढोल बज्यो ढोल

(यो कथा विष्णुकुमार अनुदित ‘गिजुभाईका चुनिएका बालकथा’ मा संग्रहित छ)

प्रकाशित मिति: शनिबार, असोज ७, २०७४ ०३:५१

सिफारिस