परिवार नियोजनको साधनबिनै एक वर्षसम्म नियमित यौन सम्पर्क हुँदा पनि सन्तान बसेन भने त्यसलाई निःसन्तानपन भनिन्छ।
निःसन्तानपन हुनुका विभिन्न कारणहरू छन्।
पुरूष वा महिला दुईमध्ये जसमा समस्या भए पनि निःसन्तानपन हुन सक्छ।
महिलाको कुरा गर्दा प्रजनन अंगमा कुनै समस्या देखियो भने निःसन्तानपन हुन सक्छ। कतिपय महिलाको जन्मजात नै पाठेघर हुँदैन। त्यस्तो भयो भने बच्चा रहने सम्भावना हुँदैन।
त्यस्तै कसैको जन्मजात पाठेघरमा समस्या हुन्छ। कहिलेकाहीँ नली बन्द हुने समस्या समेत हुन्छ। नलीमा पिप जमेको हुन्छ।
अण्डाशयमा अण्डा नबन्ने समस्या पनि हुन्छ। यस्ता अनेक कारणले निःसन्तानपन निम्त्याउन सक्छन्।
त्यस्तै अत्यधिक मात्रामा तौल बढ्ने, थाइरोइडको समस्या भयो भने पनि यस्तो हुन्छ।
महिलामा जस्तै पुरूषका पनि अनेक समस्या हुन्छन् जसले गर्दा निःसन्तानपन हुन सक्छ। पुरूषको शरीरभन्दा बाहिर अण्डा झुन्डिएको हुन्छ। यदि त्यसमा कुनै सन्तुलन भएन भने पनि निःसन्तानपनको समस्या देखिन सक्छ।
कहिलेकाहीँ शुक्रकिटको नलीमा समस्या देखियो भने पनि यो समस्या देखिन्छ।
वैदेशिक रोजगारीमा गएका युवाहरूले धेरै तापक्रममा काम गर्दा शुक्रकिट कम हुने भइरहेको छ। २० देखि ४० वर्षका पुरूषहरू विदेश गएका छन्। बिहेलगत्तै उनीहरू विदेश जान्छन्। छोटो बिदामा घर आउँदा श्रीमानश्रीमती पर्याप्त समय सँगै बस्न पाउँदैनन्। श्रीमानश्रीमतीले कुनै परिवार नियोजनको साधनबिना एक वर्षसम्म नियमित यौन सम्पर्क राखेमा बच्चा बस्ने सम्भावना ६० प्रतिशत हुन्छ। वैदेशिक रोजगारीमा गएका र छोटो बिदामा आएकाहरूसँग त्यो समय हुँदैन।
अण्डा बन्ने समयमै श्रीमान श्रीमतीको सम्पर्क हुन्छ कि हुँदैन भन्ने पनि मुख्य कुरा हो। शुक्रकिटमा कमी छ भने त गर्भ रहन अझै गाह्रो हुन्छ।
हाम्रो अस्पतालमा निःसन्तानपनको समस्या लिएर आउने ३० देखि ४० प्रतिशतको समस्या वैदेशिक रोजगारी नै देखिएको छ। आफूसँग भएको छोटो छुट्टीमै उहाँहरूलाई बच्चा चाहिएको हुन्छ। तर त्यो समय पर्याप्त हुँदैन। यस्तो अवस्थामा पुरूषको वीर्य शंकलन गरेर आइभिएफ प्रविधिबाट बच्चा जन्माउन सकिन्छ।
यदि प्राकृतिक रूपमा बच्चा जन्माउन सम्भव छ भने आइभिएफ जस्ता प्रविधि किन चाहियो भन्ने हो। कहिलेकाहीँ कुनै समस्या नदेखिँदा समेत बच्चा नबसेको हुन्छ।
निःसन्तानपनको उपचार
कहिलेकाहीँ सामान्य काउन्सिलिङले समेत काम गर्छ। श्रीमानश्रीमतीसँग कुराकानी गरेकै आधारमा धेरै समस्या थाहा हुन्छ।
कसैको अण्डा नबन्ने समस्या छ भने अण्डा बन्ने औषधि दिएर गर्भ बस्न सक्छ। कसैलाई सम्पर्कको समय थाहा नहुन सक्छ। यस्ता कुरा विभिन्न परीक्षण गरेर समेत थाहा पाउन सकिन्छ।
कहिलेकाहीँ सबै कुरा ठीक हुँदा पनि श्रीमानश्रीमतीबीच सम्पर्क हुन सक्दैन। कहिले श्रीमतीलाई गाह्रो हुने त कहिले श्रीमानलाई यौन इच्छा नहुने हुन्छ। श्रीमानश्रीमती भागीभागी हिँड्ने अवस्था आउन सक्छ। यो एउटा रोग जस्तै हो। यसको पनि उपचार सम्भव छ।
सबैखाले उपचार विधि अपनाउँदा पनि गर्भ रहेन भने सुरूमा आइयुआई गरिन्छ। तर जसको नली बन्द भएको छ, हर्मोनको खोप चाहिन्छ अनि श्रीमानको शुक्रकिट नै कम छ भने त्यस्तो अवस्थामा आइभिएफ गरिन्छ।
(स्त्रीरोग विशेषज्ञ डा. करिष्मा पाण्डे ह्याम्स अस्पतालमा कार्यरत छिन्।)
