पदयात्राका लागि नेपाल उत्कृष्ट गन्तव्यमा चिनिन्छ। विश्वका विभिन्न देशका पर्यटकहरू पदयात्राका लागि यहाँ आउने गरेका छन्। पछिल्ला वर्षहरूमा आन्तरिक पर्यटकहरू पनि छोटो वा लामो दूरीका पदयात्रामा निस्किएको पाइन्छ।
संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्रालयका अनुसार सन् २०२३ मा नेपाल आएका कुल विदेशी पर्यटकमध्ये १५ प्रतिशत पदयात्रा र माउन्टेनियरिङका लागि गएको देखिन्छ। सो वर्ष कुल १० लाख १४ हजार आठ सय ८२ पर्यटक नेपाल आएकोमा एक लाख ५४ हजार दुई सय ६२ जना पदयात्रा र माउन्टेनियरिङका लागि आएका थिए।
नेपालमा पदयात्राका लागि असोज–कात्तिक र चैत–वैशाखको याम उत्तम मानिन्छ। अहिले दोस्रो मुख्य पर्यटकीय याम चलिरहेको छ। गन्तव्यस्थलमा पर्यटकको आउजाउ बाक्लिएको छ। पदयात्रामा रमाउनेको सङ्ख्या पनि उल्लेख्य छ। कुनै समय विदेशी पर्यटकले चिनाएको नेपालको पदयात्रा पर्यटन पछिल्लो समय आन्तरिक पर्यटकमाझ पनि उत्तिकै लोकप्रिय छ।
नेपालको प्राकृतिक सौन्दर्य, विशिष्ट भूगोल, हावापानी, जैविक विविधता, हिमाली जनजीवन, सभ्यता र संस्कृतिको अवलोकनसँगै घुमफिरको आनन्द बटुल्न मानिसहरू पदयात्रामा निस्कन्छन्। शारीरिक, मानिसक स्वास्थ्य र तन्दुरूस्तीका दृष्टिले पनि पदयात्रा गर्नु उपयुक्त मानिन्छ।
तपाईं पनि पदयात्राका लागि कुनै गन्तव्य रोज्दै हुनुहुन्छ भने त्यसका लागि गर्नुपर्ने बन्दोबस्ती र तयारीबारे पदयात्री तथा पर्यटक पथप्रदर्शक दिवस गुरूङसँगको कुराकानीमा आधारित रहेर हामीले यो सामग्री प्रस्तुत गरेका छौं।
खर्चको जोहो
तपाईं कुन गन्तव्यमा जाँदै हुनुहुन्छ भन्ने कुराले खर्चको निर्धारण गर्छ। सामान्यतया दिनको तीनदेखि चार हजारसम्म जोहो गर्नुहोस्। सगरमाथा क्षेत्र जाँदै हुनुहुन्छ अझ बढी पैसा लाग्छ। छोटो, मध्यम या लामो दूरीमध्ये जुन रोज्नुहुन्छ त्यसअनुसार खर्च तलमाथि हुनुसक्छ। पर्यटकीय क्षेत्रको सेवासुविधा यसै पनि महङ्गो हुन्छ। अहिले प्रायः पदमार्गमा इन्टरनेट र अनलाइन सुविधा पुगेको छ। अनलाइन भुक्तानी सेवा पनि छ। विकट गाउँबस्ती र भूगोलतिर त्यो सेवा नहुन पनि सक्छ। नगद पैसा पनि बोकेर जाँदा सजिलो हुन्छ।
गन्तव्यस्थलको पूर्वअध्ययन
आफू घुमफिरमा जान लागेको गन्तव्य र त्यहाँको भौगोलिक अवस्थाबारे जानकारी लिनुहोस्। सूचना बटुल्नुहोस्। त्यस क्षेत्रमा रहेका होटल, रेष्टुराँ र चिया घरबारे बुझ्नुहोस्। गुगल या अन्य नक्साको सहायता लिएर पनि गन्तव्यस्थलबारे धेरै कुरा थाहा पाउन सकिन्छ। कति लामो र उचाइसम्मको पदयात्रा हो त्योबारे पहिल्यै थाहा पाएर आफूलाई शारीरिक र मानसिक रूपमा तयार राख्नुपर्छ। नयाँ ठाउँबारे जान्ने जिज्ञासा र उत्साहसहित पदयात्रामा निस्कनुपर्छ।
बन्दोबस्ती
ऋतु याम, मौसम, हावापानी आदि विचार गरेर लुगालगायत पदयात्राका लागि चाहिने सामग्री जुटाउनुपर्छ। सामानको जोहो गर्दा हतार गर्नुहुँदैन। झोलामा राख्नुपर्ने महत्वपूर्ण सामान छुट्न सक्छ। ट्रेकिङ झोला, जुत्ता, लठ्ठीलगायत सामग्री पदयात्राका लागि नभई हुँदैन। हलुका र धेरै सामान अट्ने झोला किन्नुहोस्। ६५ लिटर जानेसम्मको ट्रेकिङ झोला भयो भने २५ किलोसम्म तौल धान्छ। आफूले बोक्ने सामानको लेखाजोखा गरेर त्यही अनुसार क्षमता भएको झोला किन्न सकिन्छ। बजारमा ट्रेकिङका लागि चाहिने सामग्री सजिलै पाइन्छ। ती सामग्री किन्न १५ हजार जति खर्च हुन्छ। गुणस्तर र ब्राण्डका कारण कुनै सामान अझै महङ्गो पनि पर्छ।
गोल्डस्टारलगायत नेपाली ब्राण्डका ट्रेकिङ जुत्ता पनि अहिले बढी प्रयोगमा आइरहेको छ। जुत्ता आरामदायी, बाक्लो सोल र ग्रिप भएको, झट्ट पानी नछिर्ने, हिलो र हिउँमा नचिप्लने चाहिन्छ। ट्रेकिङ ज्याकेट, टिसर्ट, ट्र्याक, ट्राउजर, टोपी, मोजा र पञ्जा आवश्यक पर्छ। गर्मीयाम छ भने सोही अनुसारको लुगा चाहिन्छ। जाडोयाम छ र हिमाली क्षेत्रमा जाँदै हुनुहुन्छ भने फेदर डाउन ज्याकेट लगायत न्यानो लुगा बोक्नुहोस्। पदयात्रामा जाँदा आँखाको सुरक्षाका लागि चश्मा अनिवार्य चाहिन्छ। गर्मीयाममा घामबाट जोगिने चस्मा प्रयोग गर्नुपर्छ। टोपी र ह्याट पनि त्यहीअनुसार चाहिन्छ। छालालाई घामबाट जोगाउने क्रिम, लोसन पनि प्रयोग गर्न सकिन्छ।
औषधि र हलुका खानेकुरा
पदयात्रामा निस्कँदा प्राथमिक उपचारका औषधि र सामग्री साथमा बोक्नुपर्छ। आफूले कुनै नियमित खाने गरेको औषधि छ भने नबिर्सिइ झोलामा राख्नुहोस्। उचाइमा जाँदा लेक लाग्ने समस्या हुनसक्छ। कसैलाई तीन हजार मिटरदेखि माथि जाँदा ‘अल्टिच्युड सिकनेस’ को लक्षण देखिन थाल्छ। त्यसकार एकैदिन धेरै हिँड्नु हुँदैन। विश्राम लिँदै पदयात्रा गर्नुपर्छ। तीन हजार मिटरदेखि माथिको यात्रा छ भने दिनमा पाँच सय मिटर मात्र उकालो चढ्नु उपयुक्त मानिन्छ। यात्रामा कहिलेकाहीँ आपतकालीन अवस्था आइपर्न सक्छ। त्यसैले पर्यटक सूचना केन्द्र, प्रहरी, होटललगायत स्थानीयबासीको सम्पर्क नम्बर लिनुपर्छ। पदयात्रामा जाँदा पानीलगायत हलुका खानेकुराको प्रबन्ध गर्नुपर्छ। बिस्कुट, चक्लेट, काजु, बदाम आदि साथमा राख्दा राम्रो हुन्छ।
एक्लै नहिँड्नुहोस्
नयाँ र टाढाको गन्तव्यस्थल छ भने एक्लै पदयात्रामा निस्कनुहुँदैन। नजिक र मानिसको आउजाउ बाक्लो हुने ठाउँ छ भने छोटो दूरीको पदयात्रा एक्लै पनि गर्न सकिन्छ। पदयात्रामा जाँदा पथप्रदर्शक साथमा लिएर जाँदा धेरै सहज हुन्छ। समूहमा पदयात्रा गर्दा झनै सजिलो। सुरक्षादेखि अन्य व्यवस्थापकीय तयारीका लागि पनि समूहमा जाँदा उपयुक्त हुन्छ। पछिल्लो समय पथप्रदर्शक नलिई पदयात्रामा जान नपाइने नीति पनि सरकारले ल्याएको छ। एक्लै हिँड्दा सुरक्षा जोखिम हुन्छ । दुर्घटना भइहालेमा उद्धार जटिल बन्छ। हिमाली भेग छ भने विशेष ख्याल गर्नुपर्छ। हाम्रो हिमालय क्षेत्रमा झण्डै छ हजार मिटरसम्म उचाइ छिचोलेर पदयात्रा गर्नुपर्ने गन्तव्य छन्। रासस
