अजोड इन्स्योरेन्स कम्पनीले चैत १७ गते साधारण सभा बस्नेबारे सार्वजनिक सूचना जारी गर्यो। कम्पनीले ५० प्रतिशत हकप्रद सेयर जारी गर्ने प्रस्ताव साधारण सभा लैजाने जनाएको थियो।
यसको अर्थ हाल लगानीकर्तासँग भएको सेयर जति छ, त्यसको थप ५० प्रतिशत सेयर प्रतिकित्ता अंकित मूल्य १ सयमै किन्न पाउनु हो। लगानीकर्तासँग १ सय कित्ता सेयर छ भने उनीहरूले थप ५० कित्ता १ सय रुपैयाँमै किन्न पाउँछन्।
उक्त सूचना प्रकाशित भएपछि सेयर बजारमा लगानीकर्ताबीच अजोडको सेयर किन्न होडाबाजी भयो। लगानीकर्ता उचालिँदा अजोडको सेयर मूल्यमा सकारात्मक सर्किट लाग्यो। हकप्रदको सूचना सार्वजनिक हुनुअघि चैत १६ गते कम्पनीको मूल्य प्रतिकित्ता ७७६ रुपैयाँ थियो। चैत १९ गते कम्पनीको मूल्य बढेर १०३१ रुपैयाँ पुग्यो। प्रतिकित्ता १०३१ रुपैयाँ हुँदा पनि धेरैले हकप्रद सेयरको लोभमा धमाधम अजोडको सेयर किने।
त्यही लोभले अहिले धेरै लगानीकर्ता फसेका छन् किनकी चैत १९ गतेदेखि अजोडको सेयर मूल्यमा दिनदिनै पहिरो आइरहेको छ।
आज (मंगलबार) उक्त कम्पनी सेयर मूल्य प्रतिकित्ता ८९० रुपैयाँमा झरेको छ। मूल्य अझै घट्न सक्ने अनुमान गरिएको छ। यसको कारण हो कम्पनीले अन्ततः हकप्रद सेयर नै जारी गर्न नपाउने भयो।
कम्पनीलाई बीमा समितिले साधारण सभामा हकप्रदसम्बन्धी प्रस्ताव नलैजान निर्देशन दिइसकेको छ।
बीमा समितिका कार्यकारी निर्देशक राजुरमण पौडेलले साधारणसभामा हकप्रदसम्बन्धी प्रस्ताव नलैजान निर्देशन दिएको जानकारी दिए। सेतोपाटीसँग कुराकानी गर्दै पौडेलले भने ‘हामीलाई कुनै पनि जानकारी नै नदिई अरू प्रक्रिया नपुर्याइकन कदम चालेकाले हामीले साधारणसभामा प्रस्ताव नलैजान निर्देशन दिएका हौं।’
अजोड इन्स्योरेन्स कम्पनी हालै खुलेको नयाँ निर्जीवन बीमा कम्पनी हो। निर्जीवन बीमा कम्पनीको चुक्ता पुँजी १ अर्ब तोकिएको छ। जुन पुँजी सबै कम्पनीहरूले पूरा गरिसकेका छन्।
पहिलो त, कम्पनीलाई पुँजी बढाउनु पर्ने बाध्यता नै थिएन। दोस्रो, हालै खुलेको नयाँ कम्पनी भएकाले यसले लगानीकर्तालाई कुनै लाभांश दिएको छैन। लाभांश नदिइकन हकप्रद जारी गर्नुपर्ने कारणसमेत नखुलाएकाले कम्पनीलाई हकप्रदको प्रस्ताव नलैजान समितिले निर्देशन दिएको पौडेलको भनाइ छ।
अजोड मात्रै होइन आइएमई जनरल इन्स्योरेन्स कम्पनीले गत शुक्रबार सूचना जारी गर्दै वैशाख १२ गते बस्ने साधारण सभामा हकप्रद सेयरको प्रस्ताव लैजाने जानकारी गरायो। कम्पनीले ४० प्रतिशत हकप्रद सेयर जारी गर्न प्रस्ताव गरेको थियो।
सो प्रस्ताव गर्नुअघि कम्पनीको सेयर मूल्य प्रतिकित्ता ११९४ रुपैयाँ थियो। सूचना बाहिरिएपछि आइतबार मूल्य बढेर १३१३ रुपैयाँसम्म पुग्यो। हाल भने कम्पनीको मूल्य घटिरहेको छ। मंगलबार कम्पनीको मूल्य प्रतिकित्ता साढे १२ सयमुनि झरेको छ।
यस कम्पनीले पनि हकप्रद जारी गर्न पाउँछ वा पाउँदैन भन्ने टुङ्गो लागिसकेको छैन। कम्पनीले हकप्रदका विषयमा अहिलेसम्म समितिलाई कुनै जानकारी नगराएको बीमा समितिका अध्यक्ष सूर्यप्रसाद सिलवालले जानकारी दिए।
यी दुई कम्पनीले एकाएक हकप्रद जारी गर्ने सूचना बाहिरिएपछि अरू नयाँ कम्पनीको समेत मूल्य केही बढेको छ।
समितिका अध्यक्ष सिलवालले पहिला औपचारिक रूपमा नयाँ कम्पनीले प्रक्रिया पूरा गर्नुपर्ने र समितिले अनुमति दिएपछि मात्रै हकप्रद सेयर जारी गर्न सक्ने बताए।
‘हामीले हकप्रद निष्कासनको अनुमति दिन पनि सक्छौं, नदिन पनि सक्छौं’ उनले सेतोपाटीसँग भने ‘पहिले प्रक्रिया त पूरा गर्नुपर्यो।’
बीमा समितिले हकप्रद जारी गर्न उपयुक्त ठानेमा मात्रै कम्पनीलाई अनुमति दिन्छ। पुँजी बढाउनै पर्ने अवस्थामा कम्पनीलाई बोनस वा हकप्रद सेयर जारी गर्ने विकल्प हुन्छन्।
‘कुनै नयाँ कम्पनीले हामीसँग हकप्रदका लागि अनुमति मागेका छैनन्, प्रस्ताव आएपछि मात्रै हामीले विश्लेषण गर्ने हो’ अध्यक्ष सिलवालले भने ‘किन हकप्रद चाहियो, दिन मिल्छ/मिल्दैन विविध पक्षमा अध्ययन गर्छौं र मात्रै निर्णय हुन्छ।’
हकप्रद मात्रै नभई अन्य प्रकारका सेयर जारी गर्न पनि बीमा समितिको अनुमति चाहिन्छ। कम्पनीले पनि हकप्रद जारी गर्न नपाएमा उच्च मूल्यमा सेयर किन्ने लगानीकर्ता फस्ने छन्।
यसअघि पनि बारम्बार लगानीकर्ता हकप्रदका पछाडि दौडिँदा पछारिने गरेका छन्। हकप्रदले सेयर संख्या बढ्ने भए पनि कम्पनीको वित्तीय स्थिति मजबुत हुने वा धेरै लाभांश दिन सक्ने क्षमता बढ्ने होइन।
सेयर लगानीकर्ता पिताम्बर शर्मा खरेल भन्छन् ‘हकप्रदमा लगानीकर्ता उचालिनु पर्ने कारण नै छैन, हकप्रदपछि सेयरको आपूर्ति बढ्छ यसले झन् मूल्य घट्ने सम्भावना हुन्छ, त्यस्तै सेयर संख्या बढेपछि प्रतिसेयर आम्दानी घट्छ, लाभांश दिन सक्ने क्षमता सोअनुसार बढ्न सक्दैन।’
अर्कोतर्फ हकप्रद जारी भइसकेपछि बजार मूल्य पनि सोअनुसार समायोजन गरिन्छ।
मानौं ए कम्पनीको सेयर कुनै लगानीकर्तासँग १ सय कित्ता छ। हाल (बुक क्लोजअघि) बजार मूल्य १ हजार रुपैयाँ रहेको कम्पनीले शतप्रतिशत हकप्रद सेयर जारी गरेपछि लगानीकर्तासँग २०० कित्ता हुन्छ। सेयर संख्या त बढ्यो तर बजार मूल्य १ हजार रुपैयाँ हुँदैन। मूल्य समायोजन (१०००+१००÷१+१) भई ५५० रुपैयाँमा झर्दछ।
अर्थात् हकप्रदपछि सेयर संख्या बढेको आधारमा मूल्य घटाइन्छ। हकप्रदअघि नै १ हजारमा १ सय कित्ता सेयर किन्नेले पहिला १ लाख रुपैयाँ लगानी गरेको हुन्छ, पछि १ सयका दरले थप १ सय किन्दा १० हजार रुपैयाँ गरी कुल १ लाख १० हजार लगानी हुन्छ।
हकप्रदपछि सेयर संख्या २ सय भयो तर मूल्य ५५० हुँदा बेच्दा पनि १ लाख १० हजार नै हुन आउँछ। तसर्थ हकप्रदले लगानीकर्तालाई फाइदा हुँदैन।
हकप्रदका पछाडि दौडिन नहुने अनुभवी लगानीकर्ताको सुझाव छ।
