हाल प्राथमिक सेयर (आइपिओ)मा न्यूनतम १० कित्ता आवेदन दिन पाइने व्यवस्था छ।
साथै बाँडफाँड गर्दा पनि न्यूनतम १० कित्ता दिनुपर्ने व्यवस्था छ। पुँजी बजारको दायरा बढाउने उद्देश्यस्वरुप अहिलेसम्म यस्तो व्यवस्था गरिएको धितोपत्र बोर्डका कार्यकारी निर्देशक निरज गिरी बताउँछन्।
‘यसले पुँजी बजारको दायरा बढाउन मद्दत पुग्यो, सँगसँगै केही विकृतिहरु पनि थपिएका छन्’ उनले सेतोपाटीसँग भने ‘यसलाई अब पुनरावलोकन गर्ने बेला भएको छ।’
यसको अर्थ १० कित्ता प्रावधान हटाउन लागेको भनेर सर्वसाधारणले बुझ्न नहुनेमा गिरीले जोड दिए। ‘यसको फाइदा के के छन्, उद्देश्य पुरा भयो/भएन र विकृतिहरुबारे पनि अध्ययन हुँदैछ’ उनले भने ‘अध्ययनपछि मात्रै निरन्तरता दिने वा नयाँ प्रावधान बनाउने भन्नेबारे निर्णय हुन्छ।’
कतिपय सञ्चारमाध्यममा आएको जस्तो १० कित्ते प्रावधान हटाउन लागेको भन्ने विषय गलत रहेको उनले बताए।
हाल बोर्डले बुक बिल्डिङ प्रणालीबाट आइपिओ भर्नका लागि न्यूनतम ५० कित्ता भर्नुपर्ने व्यवस्था गरेको छ।
बुक बिल्डिङ प्रणालीमा बजारले नै मूल्य निर्धारण गर्छ। यसको अर्थ बुक बिल्डिङमा अंकित मूल्य १ सयमै कम्पनीको आइपिओ भर्न पाइँदैन। कम्पनीको वित्तीय स्थितिअनुसार एक कित्ताकै मूल्य १ हजारभन्दा बढी पनि पर्न सक्छ।
त्यसमाथि न्यूनतम ५० कित्ताका लागि आवेदन दिन पाइने व्यवस्थाले पैसा हुनेलाई मात्रै भर्न दिन्छ।
उदाहरणका रुपमा सर्वोत्तम सिमेन्टले ७५० रुपैयाँ मूल्य तोकेको छ। यदी यहीं मूल्यमा स्वीकृति पाएमा एक व्यक्तिले ५० कित्ता भर्नका लागि कम्तीमा ३७ हजार ५ सय रुपैयाँ बैंक खातामा हुनुपर्छ। सो रकम नहुनेले भर्न पाउँदैनन्।
बुक बिल्डिङले ठूला लगानीकर्तालाई मात्रै समेट्यो। आइपिओलाई समेत त्यहीं दिशातिर लैजानु गलत हुने अधिकांश लगानीकर्ताको बुझाई छ।
१० कित्ते प्रावधानले साना आम सर्वसाधारणलाई फाइदा पुगेकोले यो हटाउन नहुने कतिपय लगानीकर्ताको बुझाइ छ।
लगानीकर्ता पिताम्बर शर्मा खरेल कुनै पनि हालतमा १० कित्ते प्रावधान हटाउन नहुने बताउँछन्।
‘१० कित्ते हटाएर ५० कित्ते ल्याउन खोज्नु पैसा हुनेले मात्रै भर्न पाउँछस् भन्नु हो’ उनले भने ‘अर्कोतर्फ ५ जनालाई १० कित्ताका दरले बाँड्न पुग्ने सेयर एकै जनालाई मात्रै दिनु पनि राम्रो होइन।’
धेरै कम्पनीको आइपिओ भर्नेजति सबैलाई १० कित्ताका दरले पनि दिन पुग्दैन। अझ लघुवित्त कम्पनीको त भरेकामध्ये औसतमा २ प्रतिशतले मात्रै सेयर पाउने गरेका छन्। यसले गर्दा पनि अहिले नै १० कित्ताको प्रावधान हटाउन नहुनेमा धेरैले जोड दिएका छन्।
एक जना व्यक्तिले धेरैका नाममा १० कित्ता भरिदिने गर्दा विकृति आएको केहीको बुझाई छ। जुन बुझाई नै गलत रहेको खरेल बताउँछन्।
‘पैसा हुनेले ५०–५० कित्ताका दरले पनि भर्न सक्छ, तर नहुने विद्यार्थी, गृहिणी, बालबालिकालाई वञ्चित गर्न खोज्नु हो’ उनले भने।
एक हजार रुपैयाँको मात्रै सेयर भर्न पाइने व्यवस्थाकै कारण पनि हाल आइपिओ भर्नेको संख्यामा अत्याधिक वृद्धि भएको छ। आइपिओ भर्नेको संख्या १८ लाख नाघेको छ। त्यस्तै डिम्याट खाता खोल्नेको संख्या ३५ लाख पुगेको छ।
यो पनि हेर्नुस्
आइपिओ पर्यो! अब दोस्रो बजारबाट कसरी बेच्ने? (भिडिओ)
