शनिबारको चिसो विहानी मुख छोपेका र हातमा पन्जा लगाएका मानिसको भिडले बी एण्ड बी अस्पताल अगाडि कुचो लगाउँदै थिए। एउटी वृद्घ महिलाले प्लास्टिकको पोको लिएर आइन् र फुत्त फालिन्। एक जना फोहोर टिप्दै गरेका सहभागीले सोध्नुभयो, यो के गर्नुभएको आमा? देख्नु भएन हामी सफा गरिरहेका छौं। उनले सजिलै जवाफ दिँदै प्रतिप्रश्न गरिन्– फोहोर राखेको नि, सधैं यहि राख्ने गरेको हो ! त्यही गरें, के गल्ती गरें ? बुढी आमा च्याठ्ठिइन्।
यो सुनेर एन्फा अध्यक्ष कर्मा छिरिङ शेर्पाले भन्नुभयो – यति धेरै फोहोर जम्मा भएछ आमै, दुर्गन्ध पनि फैलिएको छ, यसले गर्दा संक्रमण हुन्छ र रोगहरु लाग्न सक्छ भनेर सफा गरेको नि ! उनले फेरि सोधिन्। यो तपाईहरुको काम हो र? तपाईलाई के मतलब? यो कुरा सुनेर महासचिव इन्द्रमान तुलाधरले भन्नुभयो– हाम्रै काम त होइन तर हामीले पनि गर्न मिल्छ। तर फोहोर भएपछि सफा गर्न आउनु भन्दा जथाभाबी फोहोर नै नगर्ने बानी बसाल्यौं भने आफ्नै वरिपरि दुर्गन्ध पनि आँउदैन, वातावरण पनि सफा हुन्छ, रोगव्याद लाग्न पाँउदैन जसले गर्दा समय र सम्पत्तिको पनि बचत हुन्छ। त्यसैले आफुले पनि फोहोर गर्नुहुन्न र अरुलाई पनि गर्न दिनुहुन्न।
यो कुरा चित्त बुझेर होला मुस्कुराउदैं उनले सोधिन, बाबुहरु कहाँबाट आउनु भयो नि ? हामी उ त्यहाँ माथि अखिल नेपाल फुटबल संघको अफिसदेखि सरसफाई गर्दै आएका हौं– बालगोपाल मर्हजनले जवाफ फर्काए।
उनले पुन सोधिन– फुटबल खेल्ने मान्छेले पनि फोहोर टिपेर हिड्छन त? यो सुनेर उपेन्द्रमान सिंहले भने– सफाइको लागि गर्छन् आमा। आफ्नो घर अफिस वरिपरि सफा राख्नु हामी सबैको कर्तव्य हो। हाम्रो पनि समाजप्रति जिम्मेवारी हुन्छ दायित्व हुन्छ नी, होइन र? हामी सबैलाई फुटबल खेल्नका लागि पनि त स्वच्छ हावा, सफा वातावरण चाहिन्छ नि। साबित्रि भण्डारीले थपिन वातावरण फोहोर भए मान्छेहरु रोगी हुन्छन्, संगै हामी खेलाडीहरु पनि अस्वस्थ हुन्छौं अनि कसरी सफा र राम्रो नतिजा आँउछ त आमा ? उनले कुरा टुंग्याइन। त्यसैले समाजप्रतिको हाम्रो उत्तरदायित्व पुरा गर्न यो सरसफाई कार्यक्रम गरेको हो, हामी सबै मिलेर वातावरण सफा राख्न पर्छ आमा । हरि खड्काले प्रष्ट पारे। आमा मुस्कुराइन र बाटो लागिन।
यो एउटा शतप्रतिशत हुवहु घटना नभएपनि समाजमा सकारात्मक सन्देश प्रवाह गर्न र फुटबल खेलभन्दा पर समाजप्रतिको आफ्नोे जिम्मेवारी पूरा गरिरहेको छ भन्ने कुरा दर्शाउनका लागि पनि संवादको हकमा मात्र थोरै नाटकिए रुप दिइएको छ।
सामाजिक उत्तरदायित्व निर्वाह गर्ने क्रममा धेरै पटक सरसफाईको कार्यक्रम आयोजना गर्नुका साथै अखिल नेपाल फुटबल संघले समाजका अन्य क्षेत्रहरुमा अल्पकालिन र दिर्घकालिन योजना सहित सिमित साधन र श्रोतलाई प्रभावकारी रुपमा परिचालन गर्दै कार्यक्रमहरु सन्चालन गर्ने नीति लिए अनुरुप गत वर्ष सम्पन्न भैसकेका कामहरुको छोटकरीमा यहाँ चर्चा गरिएको छ।
१. पहिलो प्रयासको रुपमा संयुक्त राष्ट्रसंघको दिगो विकास लक्ष्य कार्यक्रमको लक्ष्य प्राप्तीको लागि अखिल नेपाल फुटबल संघसँगको सहकार्यमा संयुक्त रुपमा अगाडि बढाउन सम्झौता भएकोे थियो। दिगो विकास लक्ष्यका पाँच स्तम्भहरु पृथ्वी, मानव, समृद्घि, शान्ति र साझेदारी अन्तर्गतका १७ लक्ष्यहरु प्राप्त गर्न शहिद स्मारक ए डिभिजन लिग प्रतियोगितामा सहभागि १४ वटा ए डिभिजनका क्लबहरुसँग साझेदारीलाई सम्बोधन गर्दै क्लबको जर्सीमा स्टिकर समेत प्रयोग गरिएकोे थियो।
२. एएफसी ले अखिल नेपाल फुटबल संघलाई आह्वान गरे अनुसार ड्रिम एसिया अवार्ड २०१९ का लागि विभिन्न विधामा नतिजामुखि प्रतिस्पर्धीको खोजी गरी छनौट गरियो र नाम सिफारिस गर्ने काम भयो। जसमा व्यक्तिगत विधातर्फ आश्रय नेपालकी खुश्वु ओली र एनजिओतर्फ प्लान इन्टरनेसनलाई सिफरिस गरिएको थियो। २०१८ को सेप्टेम्बर २८ मा आयोजित अवार्डमा नेपालको प्रतिनिधित्व गर्दै सामाजिक उत्तरदायित्व समितिको तर्फबाट एएफसीले २०७२ सालको विनासकारी भूकम्पबाट क्षतिग्रस्त सिन्धुपाल्चोक जिल्लाको स्याउले स्थित भग्नावशेषमा परिणत भएको श्री सेतिदेवि मा.वि. को विद्यालय भवन पुर्ननिर्माण गरेर आफ्नो सामाजिक उत्तरदायित्व निर्वाह गरेको विषयमा अखिल नेपाल फुटबल संघको तर्फबाट विशेष धन्यबाद सहित मन्तब्य व्यक्त गरियो ।
उक्त कार्यक्रममा सेतिदेवि मा.वि.को पुनः निर्माण र त्यसले भूकम्पग्रस्त विद्यालयका विद्यार्थीको जिवनमा ल्याएको परिवर्तन, नेपालमा फुटबल मोह र फुटबलकर्मीहरुको चाहना, नयाँ नेतृत्वले लिएको लक्ष्यका सम्बन्धमा वृतचित्र सहितको प्रश्तुती गरिएको थियो। उक्त प्रस्तुतिलाई महत्वकोसाथ हेरिएको थियो ।
कार्यक्रममा नेपालको तर्फबाट सिफरिस गरिएकी व्यक्तिगत विधाकी प्रतिस्पर्धी खुस्वु ओली प्रथम भई १० हजार डलर पुरस्कार जित्न सफल हुनुभएको थियो ।
३. २०१९ जनावरीमा सम्पन्न एम्प्युटी फुटबल सोसाइटीले आयोजना गरेको राष्ट्रिय च्याम्पियनसिप (कम्तिमा एक हात वा खुट्टा नभएका खेलाडीहरुले मात्र खेल्न पाउने) प्रतियोगिताका लागि सबै प्रकारका प्राविधिक सहयोग र फुटबल खेल्नका लागि आवश्यक खेल सामाग्रीहरु उपलब्ध गराएर अखिल नेपाल फुटबल संघले निरन्तर सहयोग र सहकार्य गर्ने भएको छ।
४. पहिलो पटक काठमाडौं उपत्यका बाहिर विराटनगरमा साफ च्याम्पियनसिप अन्तराष्ट्रिय प्रतियोगिता आयोजना हुदैं थियो। रगंशाला अन्तिम समयसम्म पनि धेरै कामहरु बाँकी थिए । तरपनि एन्फाका सम्पूर्ण पदाधिकारीहरु, जिल्ला फुटबल संघ, तथा स्थानीय प्रशासनको उत्साहका साथै सरोकार राख्ने व्यक्ति तथा संस्थाहरुको सक्रियतामा महिला साफ च्याम्पियनसिप भव्य रुपमा सम्पन्न भयो। यस प्रतियोगिता सुरु हुनु अगाडि विराटनगरमा निर्माण कार्य भैरहेकोले सडकहरु अबरुद्घ हुनुका साथै अधिकांस ठाँउमा धुलो र फोहोरले गर्दा परिस्थिती असहज थियो। विराटनगर उपमहानगरपालिकाको महत्वपूर्ण योगदान रहेको थियो।
सोही अवस्थालाई मध्यनजर राखी १२ मार्च २०१९ का दिन एन्फाको आयोजनामा प्रदेश नं. १ का सामाजिक विकास मन्त्रीको प्रमुख आतिथ्यमा विराटनगर नगरपालिका, नेपाली सेना, नेपाल प्रहरी र सशस्त्र प्रहरी, स्थानीय संघसस्थाहरुको व्यापक सहभागितामा “वृहत सरसफाई कार्यक्रम” सम्पन्न गरियो, ।
५. साफ महिला च्याम्पियनसिप २०१९ को उद्घाटन कार्यक्रममा विश्व शान्तिको कामना गर्दै कार्यक्रमका प्रमुख अतिथी पूर्व प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल, प्रदेश १ का मुख्यमन्त्री शेरधन राई लगायत अतिथीहरुबाट शान्तिको प्रतिक परेवा उडाउने काम सम्पन्न भयो ।
साथै लागु पदार्थका कारण धेरै युवायुवतीहरुले आफ्नो जिवन नै अन्धकारमय बनाईरहेको सन्दर्भमा स्वास्थ्य नै सबै भन्दा ठूलो सम्पत्ति हो भन्ने मान्यता अनुरुप लागु पदार्थलाई पूर्ण रुपमा निषेध गर्न सचेतना फैलाउने हिसावले समितिले सिफारिस गरेको रेड कार्ड टू ड्रग्स भन्ने नारालाई स्थानीय असाहाय केन्द्रका अपांगता भएका महिलाहरुद्वारा हिव्लचेयरबाटै बेलुनको गुच्छामा उडाएर सार्वजनिक गरिएको थियो । उक्त नारा अंकित बोर्ड मैदानको सबैतिर देखिने ठाँउहरुमा राखेर सचेतना फैलाउने काम भएको थियो । साथै अखिल नेपाल फुटबल संघ वा उसले मान्यता दिएको सबै प्रतियोगिताहरुमा उक्त नारालाई एन्फाको मैदानको सबैले देख्न सक्ने ठाँउमा राख्नुपर्ने प्रावधान लागु गरिएको छ ।
६. ललितपुर जिल्लाको सातदोबाटो स्थित खेलकुद परिसर देखि बि एण्ड बि अस्पतालसम्मको खण्डमा जम्मा भएका फोहोर तथा बाहिरबाट समेत ल्याएर विभिन्न ठाँउमा थुपारिएको फोहोरले वातावरणमा प्रतिकुल असर पारिरहेको तथा दुर्गन्धका कारण आवतजावत समेत गर्न कठिन भैरहेको अवस्थामा सरसफाई कार्यक्रम आयोजना गरियो। फोहोरको मात्रालाई ध्यानमा राखेर स्थानीय वडासंग सहकार्य गरिएको उक्त सरसफाईमा करिव ५ टन भन्दा बढी फोहोर संकलन गरिएको थियो।
स्वस्थ्य रहनाका लागि स्वच्छ वातावरण चाहिन्छ । स्वच्छ वातावरणका लागि आफ्नो वरीपरी हरियाली र वोटविरुवाको आवश्यकता हुन्छ । त्यसका लागि एन्फा परिसर अगाडीको क्षेत्रमा वृक्षारोपण गरी हरियाली प्रबर्धन गर्ने योजनाका साथ वृक्षारोपण दिवस २०७६ को सन्दर्भ पारेर वृक्षारोपण कार्यक्रम आयोजना गरियो। सरसफाई गरी सफा बनाइएको उक्त क्षेत्रमा वृक्षारोपणको कार्यक्रमले स्वच्छ वातावरण निर्माणमा सकारात्मक प्रभाव पार्न पुगेको थियो।
८. एएफसीले हरेक वर्ष आयोजना गर्ने ड्रिम एसिया अवार्ड २०१९ का लागि सामाजिक उत्तरदायित्व अन्तरगत फुटबलको क्षेत्रमा काम गर्ने नेपाल भित्रका विभिन्न व्यक्तिहरु तथा संस्थागत मध्येबाट सिफारिस गरेर पठाउनु पर्ने थियो। उपयुक्त प्रत्यासी खोज्ने चुनौतीका बिचमा धेरै मिहिनेत गरेर हामीले व्यक्तिगत स्पर्धामा भोजराज भाट र संस्थागतमा आश्रय नेपाल र चाइल्डरिच नेपाललाई सिफारिस गरेर एएफसीमा पठाइयो।
ती मध्ये व्यक्तिगत विधामा भोजराज भाटलाई सिफारिस गरेको थियो। शौभाग्यवस उहाँले नै अवार्ड जित्नुभयो। विभिन्न देशका सफल एवं प्रसिद्घ पूर्व खेलाडी प्रतिस्पर्धीहरुलाई पछाडि पार्दै १० हजार डलर नगद सहितको प्रथम पुरस्कारकोे श्री भाट विजेता बन्न सफल हुनुभएको थियो। त्यस्तै एनजियोमा सेल्टर नेपाल र चाइन्डरिच नेपाल क्रमशः दोश्रो र तेश्रो भएका थिए।
९. १३औं दक्षिण एशियाली खेलकुद प्रतियोगिताको पूर्वसन्ध्यामा अखिल नेपाल फुटबल संघको आयोजनामा सातदोबाटोस्थित खेलकुद परिसरमा सरसफाई कार्यक्रम आयोजना गरियो। नेपालले आयोजना गर्ने महत्वपूर्ण प्रतियोगिताको रुपमा रहेको उक्त खेलकुद प्रतियोगितालाई भव्य रुपमा सम्पन्न गर्ने अभियान अन्तरगत एन्फाले सक्रिय रुपमा गरेका अन्य कार्यहरुको अलावा उक्त सरसफाई कार्यक्रमको पनि महत्व रहेको थियो ।
१०. सामाजिक उत्तरदायित्व अन्र्तगत स्वच्छ वातावरण निर्माणमा सहयोगी हुन सक्ने, समाजलाई सकारात्मक प्रभाव पार्न सक्ने काम गर्नुपर्छ भन्ने मान्यता बोकिरहेको यस समितिले एन्फा परिसर, सातदोबाटो अगाडी रिगंरोडको खाली भागमा प्राकृतिक रुपमा सुन्दर तथा वातावरणीय हिसावले स्वच्छ र सफा क्षेत्र बनाउनका लागि बगैंचा (उद्यान) निर्माण गर्ने यस समितिको प्रस्तावलाई स्विकृती प्राप्त भएपश्चात निर्माण कार्य सुरु गरियो।
फुटबलसँगको सम्बन्धलाई प्रत्याभुत गर्नेगरी बनाइएको फुटबल स्तम्भ, दुबो र माटोको फुटबल, खोला बगरका ढुङ्गाहरुलाई सेतो र कालो रङ्ग लगाएर तयार गरिएको फुटबल, फोहोरा सहितको पानी रहने अर्धगोलाकार कंक्रिटले बनेको अर्धाकार फुटबलको आकर्षक पोखरी बनाईएको छ । नेपाल सरकार, फिफा एएफसि को ३० इन्च अग्लो र लगभग १० फिट लम्बाई भएको रंगिन बत्ति जडान गरिएको स्टिलका अक्षरहरुको सिम्बोल राखिएकोछ। वातावरणमैत्री, आफ्नो मौलिकता झल्कने भक्तपुरको दचि इटा, सिन्धुपाल्चोकको सिलेट ढुंङ्गा लगायतका सामाग्रीहरुको गरेर प्रयोग गरेर निर्माण गरिएको यसलाई “एन्फा बाटिका” नामाकरण गरिएकोे छ ।
१३औं दक्षिण एशियाली खेलकुद प्रतियोगिताको दौरान यसको उद्घाटन गरियो। सोही समयमा विभिन्न प्रतियोगिताहरु सन्चालन भैरहेका कारण संचार माध्यममा कम महत्व पाएता पनि सामाजिक दायीत्व, वातावरणीय दृष्टि र परिवर्तन पछाडिको एउटा सकारात्मक प्रयासको रुपमा सबैले मनन गर्नेछन भन्ने विश्वास लिएका छौं।
११. नेपाली फुटबलमा हाम्रो बोल : महिला हिंसा बिरुद्घको बोल को नारा बोकेर महिलामा हुने जस्तोसुकै बिभेदको बिपक्षमा रहने अखिल नेपाल फुटबल संघले महिला कै हक हितमा कार्यहरु गर्दै आएको माइती नेपालसंग सम्झौता गरेको छ। सो अन्तरगत माइती नेपालको संरक्षण र रेखदेखमा रहेका महिलाहरुलाई शारिरिक र मानसिक रुपमा सशक्त बनाउँदै फुटबल खेल मार्फत हौसला अभिबृद्घि गर्न र आफुलाई आत्मविश्वासी बनाउनका लागि अखिल नेपाल फुटबल संघले आवश्यक खेल सामाग्री र प्राविधिक सहयोग गर्ने सम्झौता भैसकेको छ ।
१२. ले सामाजिक उत्तरदायित्व अन्तर्गत २०७२ को भूकम्पले क्षतिग्रस्त सिन्धुपाल्चोक जिल्लाको स्याउलेमा निर्माण कार्य बाँकी रहेको सेतिदेवि मा.वि. को अनुगमन गरी आवश्यक निर्देशन दिंदै सोही विद्यालयका विद्यार्थी आवद्घ स्थानीय क्लब र स्थानीय निकायलाई खेलकुद सामाग्री हरुतान्तरण गरियो।
१३. फुटबल खेलको माध्यमबाट कैलालीको मुक्तकमैया बस्तीका बालिकाहरुमा आत्मविश्वास जगाउन र उनीहरुको अनुहारमा खुसी ल्याउन सकिन्छ सोचका साथ कैलाली जिल्ला फुटबल संघको समन्वयमा रारा फाउण्डेसनले आयोजना गरेको दुईदिने गल्स फुटबल फेस्टिबलका लागि अखिल नेपाल फुटबल संघबाट खेल सामाग्रीहरु सहयोग गरियो। एफसीले ले आफ्नो सामाजिक उत्तरदायित्व अन्तरगत फुटबलको माध्यमबाट पिछडिएका वर्ग वा समुदायका बालबालिकाको जीवनस्तर उकास्नका लागि योजनाहरुको सम्भाब्यता अध्ययन गरिरहेको सन्दर्भमा मुक्त कमैया बस्तीका यी बालिकाहरुमा कार्यक्रमको आयोजनाले सकारात्मक प्रभाव परेको थियो।
-भण्डारी एन्फाको सामाजिक उत्तरदायित्व समितिका संयोजक हुन्।
