सानैमा बिहे गरेकी दुलही लिन जाने हतारमा विपीन कार्की

सेतोपाटी संवाददाता

काठमाडाैं, असाेज ५

तिनाउको तीरैमा बजार बटौली
हेरौली ऐनामा कपाल कोरौली
गुन्यूचोली लाइसकिछ्यौ
अब त कम्मर कसौली...

'बटौली' शीर्षकको यो गीत हिजोआज चर्चामा छ। तीन दिनअघि सार्वजनिक भएको हो। गीतको ‘युट्युब हिट’ यो सामग्री तयार पार्दा सात लाख सत्ताइस हजार नाघिसकेकाे छ।

मनिष ढकालको स्वर, एसडी योगीको स‌ंगीत र हर्क साउदको शब्द भएको यो गीतको भिडियो नवीन चौहानले निर्देशन गरेका हुन्।

बटौलीमा लोक धुन, परिवेश र शृंगार रस झल्काउने जनबोलीमा भिजेका शब्द छन्। अनि अहिलेका अब्बल कलाकार विपीन कार्कीजस्ता अभिनयले बटौलीलाई विशेष बनाएको छ। विपीनबाहेक भिडियोमा अनु काफ्ले, सुमन मगर, मनाङलावतीसँगै हर्क र मनिषले पनि अभिनय गरेका छन्।

करिब तीन वर्षअघिको कुरा हो।

'सुन साइँली' गीत लोकप्रिय भएपछि गीतकार हर्क साउदसँग काम गर्न चाहनेको सूचीमा गायक मनिष ढकाल पनि थपिए। मनिषले हर्कलाई भनेका थिए, ‘सँगै मिलेर एउटा गीतमा काम गरौं।’

हर्कले मनिषलाई दुईचार पटक बेग्लाबेग्लै गीत देखाए। तर मनिषले खोजिरहेको गीत थिएनन् ती।

हर्कका लागि मनिषको चित्त बुझाउनु चुनौती नै बन्यो। ‘मनिषकै जन्मथलो बुटवलको परिवेश र कथा उतार्ने गीत लेखेँ भने उनलाई कसो मन नपर्ला? हर्कले उपाय निकाले।

सुदूरपश्चिम डोटीका हर्कले काठमाडौँ आउँदा जाँदा मनिषको जन्मथलो बुटवलको परिवेश देखेका थिए। यही ठाउँको पुरानो नाम बटौली टिपे उनले। उनी भन्छन्, ‘बटौली नाम त्यसै मनपर्ने। यही शब्दको वरिपरि दिमाग घुमाउन थालेँ।’

हर्क सानो छँदा बटौलीबाट तानमा बुनिएका गुन्यू आफ्नो गाउँसम्म आउने कथा अग्रजबाट सुनेका थिए।

गीतमा बटौलीलाई त्यहीँको तिनाउ नदी, नजिकको ऐतिहासिक सहर पाल्पा–तानसेन, त्यही भेगको मादी र सेती खोलासँग पनि जोड्ने परिकल्पना गरे।

पहिलेको नेपालमा मान्छेहरुको सानै उमेरमा बिहे भए पनि केही वर्षसम्म केटी माइतमै राख्ने चलन थियो। दुवै वयस्क भएपछि मात्रै केटाले केटीको माइत गएर आफ्नो घरमा ल्याउँथे।

‘मैले यही चलनलाई आधार बनाइ गीतमा बुटवल र पाल्पाको परिवेश उतार्ने शब्द राखे,’ हर्क गीतको कथा सुनाउँछन्, ‘विवाहपछि पनि टाढा बसेका जोडीको मिलनको घडी नजिकै आउँदा वयस्क केटा पात्रको मनोविज्ञान उतार्ने गीत हो बटौली,’ हर्क थप्छन्, ‘यसमा आफ्नी दुलहीलाई लिन जाँदाको खुल्दुली र मिलनपछिको रमाइलोको कल्पनामा उत्साहित दुलाहासँगै दुलहीको भावनालाई पनि उतारिएको छ।’

गायककै परिवेश र समाजको कथासहितको गीत मनिषलाई मननपर्ने कुरै थिएन। मनिष भन्छन्, ‘आफ्नै ठाउँको गीत पाएपछि मलाई मात्रै हैन बुबालाई पनि मन पर्यो।’

गीतको आर्थिक पाटो हेर्ने जिम्मा पनि बुबा रामप्रसाद ढाकालले लिएर राम्रो काम गर्न प्रेरित गरेको मनिष बताउँछन्।

बटौली हर्कको नवौं गीत हो भने मनिषको पाँचौं। संगीत क्षेत्रमा केही फरक छाप छोड्न कम्मर कसेका यी युवाले संगीत भर्ने काम पनि आफ्नै समकालीन संगीतकार एसडी योगीलाई दिए। योगीको पछिल्लो समय ‘कबड्डी कबड्डी कबड्डी’को ‘दुबो फुल्यो’ गीत पनि चर्चामा छ।

योगी भन्छन्, ‘गीतको शब्द निकै राम्रो लाग्यो। यसमा संगीतले शब्दलाई न्याय गरोस् भनेर सुरुमा चार पाँच ओटा फरक फरक धुन बनाएँ।’ तीमध्ये सबैभन्दा मन परेको धुन गायकलाई सुनाए। मनिषले पनि मन पराए।

बटौलीको संगीत संयोजक रिकेश गुरुङ हुन्। आफ्नो गीतमा पूर्वीय, पश्चिमी र लोक धुनको फ्युजन गर्न रुचाउने योगी भन्छन्, ‘रिकेशसँग मिलेर गीतको मुड सुहाँउदो ढोलक, तबला, मादल, सारङ्गी र पञ्चेबाजा आदि बाजा राखिएको छ,’ उनी थप्छन्, ‘डिजिटल माध्यमबाट साउथ इन्डियन बाजा टुड्की र दुमडी पनि प्रयोग भएको छ।’

गीतको अडियो तयार भएपछि भिडियोको पालो आयो। मनिष भन्छन्, ‘अचेल स्रोतासम्म पुग्ने गतिलो माध्यम नै भिडियो हो। त्यसैले भिडियोका लागि मेहनेत गर्नुपर्ने दबाब थियो।’

हर्कलाई नवीनले निर्देशन गरेको लुकीछिपी किन मायामा गीतको भिडियो मन परेको रहेछ। उनले मनिषलाई नवीनको नाम सुझाए।

‘पश्चिमको परिवेश भएकोले गीत रिलेट गर्नै समय लाग्यो।’ सुदूरपूर्व पाँचथरका नवीन सम्झन्छन्, ‘चारपाँच पटक सुनेपछि बल्ल गीत रमाइलो लाग्न थाल्यो।’ गीत मन परे पनि भिडियोमा गीतको कथालाई राम्ररी उतार्ने मीयो खोज्न नवीन केही समय अलमलिए। उनी भन्छन्, ‘गीत सुन्दै जाँदा शृंगार रसको यो गीतको केन्द्रमा पार्टनरलाई भेट्न बेचैन पात्रको छटपटी र यौन आकांक्षा पाएँ। त्यहीअनुसार कन्सेप्ट बनाएँ।’

शब्दको मर्मअनुसारको परिवेश उतार्नु पर्ने कुरामा नवीन स्पष्ट थिए। केही ठाउँ डुलेपछि बुटवलदेखि तानसेनसम्मको लोकेसन ठेगान लाग्यो।
दृश्य माध्यममा पाँच मिनेटको अवधि लामो मानिन्छ। नवीनले यही कुरा मनन गर्दै कथा, चरित्र र उनलाई काम गर्दा मन पर्ने मसिना डिटेलबारे सोच्न पाँच महिना खर्चिए।

भिडियोमा दुलही लिन हिँडेको पात्र विपीन कार्कीले बाटोमा लाग्ने भोक प्यासदेखि पाल्पाबाट बटौली पुग्न गाडी र पैदल यात्रा गरेका रमाइला दृश्य देख्न पाइन्छ।

हर्कले बटौली लेख्न दुई महिनाभन्दा बढी समय लिए। योगीले संगीत भर्न चारपाँच महिना लगाए। नवीनले पनि भिडियोको कन्सेप्टमा डुबेर महिनौं बिताए। मनिषले त झन् हर्कसँग काम गर्न वर्षौ कुरे।

लामो प्रतीक्षा र प्रक्रियाबाट बनेको गीत हो बटौली। मनिष भन्छन्, ‘स्रोताहरुको मायाले हाम्रो मेहनत सफल भएको महसुस गरेका छौं।’

बटौली पूर्वी र पश्चिम नेपालको बीचमा पर्ने ठाउँ विशिष्ट ठाउँ हो। यही ठाउँजस्तै बटौली गीतले पनि सुदूर पूर्वदेखि सुदूरपश्चिमसम्मका कलाकारको मेल गराएको छ।

स्रोताहरु यही मेलको फल स्वाद मानेर हेरिहरेका/सुनिरहेका छन्।