गुड फ्राइडे सिनेमा
हिन्दी र उर्दू दुवै भाषामा लेख्ने प्रेमचन्द भारतीय सिनेमासँग पनि जोडिएको नाम हो। 'निर्मला', 'गबन', 'गोदान', 'कायाकल्प', 'सोजे वतन' जस्ता बहुचर्चित उपन्यास लेखक प्रेमचन्दका सयौं कथा प्रकाशित छन्।
सशक्त कहानी लेख्ने सीप भएका प्रेमचन्द एक समय फिल्मको पटकथा लेखनमा पनि रूचि राख्थे। उनको कथामा सन् १९३४ मा 'मजदुर' नामको सिनेमा बने पनि उनी सन्तुष्ट हुन सकेनन्।
उनी फिल्म क्षेत्रमा नलागे पनि उनले लेखेका कथालाई उनको मृत्युपछिसम्म पनि फिल्म बनाउने काम भइरह्यो। उनको कृति वा फुटकर कथामा 'सेवासदन', 'हिरा मोती', 'गोदान', 'गबन', 'शतरञ्ज के खिलाडी', 'ऊका ओरी कथा' लगायत फिल्म बनेका छन्। उनकै रचनामा आधारित टेलिसिरियल, टेलिफिल्म र छोटा फिल्म पनि बनेका छन्।
जमिनदारी प्रथा, जातीय विभेद, अनिकाल, धनी र गरिबबीचको खाडल र आर्थिक शोषण, साम्प्रदायिकता, धार्मिक आडम्बरजस्ता कुराले समाजमा सिर्जेका समस्यामाथि निरन्तर आफ्नो लेखनमार्फत हस्तक्षेप गर्न चाहने प्रेमचन्द विचारले प्रगतिशील थिए। उनले गान्धीको असहयोग आन्दोलनलाई सहयोग गर्दै सरकारी जागिरसमेत त्यागेका थिए।
उनको लेखन गरिबको पक्षमा र शासकको विपक्षमा हुने भएकाले उनको कहानीमा आधारित 'सोजे वतन' फिल्मलाई त बेलायती सरकारले प्रतिबन्धसमेत लगाएको थियो। जनताको पक्षमा लेखेकै कारण राज्यले जरिवाना तिराएपछि उनी धनपतरायबाट मुन्शी प्रेमचन्द बनेका हुन्। सन् १८८० मा जन्मेका उनको सन् १९३६ मा निधन भएको थियो।
आज गुड फ्राइडे सिनेमामा हामीले उनै प्रेमचन्दको कथामा आधारित चर्चित फिल्म 'सदगति' सिफारिस गरेका छौं। यसले नेसनल फिल्म अवार्ड पाएको थियो।
सत्यजीत रायले निर्देशन गरेको यो फिल्म चमार परिवारको कथा हो। जम्मा ४५ मिनेटको यो फिल्म एक दिनको घटनामै सकिन्छ।
फिल्ममा मुख्य पात्र दुखीको भूमिकामा ओम पुरी छन् र स्मिता पाटिल उनकी पत्नी झुमरी बनेकी छन्। फिल्मको मुख्य पात्र दुःखी नामजस्तै गरिब छन्। उनी दुःखी भएपछि उनको परिवार सुखी हुने कुरै भएन।
दुखी छोरीको 'सगाई' को साइतका लागि पण्डित (मोनह अगासे) लाई घरमा डाक्न हतारहतार खाली पेट घरबाट निस्कन्छन्। उत्साहित भएर घरबाट हिँडे पनि तथाकथित 'तल्लो जात' को दुखीले भन्ने बित्तिकै पण्डितले के मानून्!
उसलाई घरी झाडु लगाउन लाउँछन्, त घरी भुस बोक्न लाउँछन्। यति काम सकेपछि दुखीलाई दाउरा काट्न अह्राउँछन्।
घाँस काटे पनि दाउरा काट्ने अनुभव नभएको ऊ मरीमरी बञ्चरो चलाउँछन्। खाना नपाए पनि तम्बाखुले मन शीतल पार्ने ठानेर छिमेकका मान्छेले दिएको गाँजा पिउँछन् र थाहै नपाई निदाउँछन्।
मस्त खाना खाएर डकार्दै एक निद्रा पुर्याएका पण्डित दुखीलाई निदाएको देखेर आगो हुन्छन्। गाली गर्दै भोकै भए पनि दाउरा काट्ने आदेश दिन्छन्। केही समयमा फर्कनुपर्ने दुखी नफर्केपछि झुमरी र छोरी चिन्तित हुन्छन्।
पण्डितले दिएको दाउरा काट्ने काम भोको दुखीले कहिलेसम्म सकाउलान्? उनले काम सकाएर पण्डितलाई मनाएर घर लैजान सक्लान्? वा कथाले अरू नै कुनै मोड लेला?
थाहा पाउन हेर्नुस्, 'सदगति'।
मालिकको शोषणलाई पनि सामान्य नियमका रूपमा स्वीकार गर्ने दुखीजस्ता दलित पात्रको कथालाई 'सदगति' ले सरल तर स्पष्ट देखाएको छ। बाहिर विद्रोह गर्न नसके पनि दाउरा काट्दा कस्सेर बञ्चरो चलाउने दृश्यहरूमा दुखीको आक्रोश देखिन्छ। फिल्मका तीनै मुख्य पात्रहरूको अभिनय दमदार छ।
भारतीय समाज र दक्षिण एसियामै जरो गाडेको छुवाछुतजस्तो अमानवीय मुद्दामा बनेको यो फिल्म भारतीय दुरदर्शन च्यानलले निर्माण गरेको हो।
