द कन्भरसेसन- ४०
२०६० सालतिरको कुरा हो। माओवादी द्वन्द्व उत्कर्षमा थियो।
त्यसै क्रममा सेनासँगको दोहोरा भिडन्तमा परेर मध्यपश्चिमका एक लडाकू गम्भीर घाइते भए।
लडाइँमा होमिएकामध्ये सुदूरपश्चिमकी एक महिला लडाकूसँग उनी प्रेम गर्थे। उनीहरूको प्रेम भएको छ महिना पनि भएको थिएन।
यति छोटो प्रेम सम्बन्धमा पनि ती महिला लडाकूले आफ्ना घाइते प्रेमीको माया मारिनन्। जंगलमा छाडेर पनि हिँडिनन्। बरू आफ्ना घाइते प्रेमीलाई डोकोमा बोकेर सुरक्षित स्थानसम्म लगिन् र अरू लडाकूहरूको सहयोगमा उनको घरसम्मै पुर्याइन्।
त्यहाँ केही महिना छरछिमेकी र सुरक्षा निकायको आँखा छलेर उनले आफ्ना प्रेमीको उपचार गराइन्। हेरविचार गरिन्। उनको सिरानी बनेर बसिन्।
जुन दिन ती घाइते लडाकू हिँडडुल गर्न सक्ने भए, उनीहरू लडाइँमा सामेल हुन सँगसँगै जंगल फर्के।
यो घटनाले उनीहरूको प्रेम अझै गहिरो भयो।
२०६२/६३ को जनआन्दोलनपछि ती लडाकू प्रेमी–प्रेमिकाले विवाह गरे र सामान्य जीवनयापनमा लागे।
ती पुरूष लडाकू आज पनि माओवादी राजनीतिमा सामेल छन्। उनकी पत्नी राजनीति छाडेर घरगृहस्थीमा केन्द्रित छिन्।
दस वर्ष लामो माओवादी द्वन्द्वबीच गाँसिएका अनेकन प्रेम सम्बन्धमध्ये यो एउटा हो। यस्ता थुप्रै प्रेमकथा अनुसन्धाता डा. चन्द्रप्रकाश (सिपी) अर्यालले संकलन गरेका छन्।
हालै भारतको नयाँदिल्लीस्थित साउथ एसियन विश्वविद्यालयबाट पिएचडी गरेका डा. अर्यालको शोधको विषय नै 'माओवादी लडाकूहरूको प्रेम, विवाह र सम्बन्ध विच्छेद' हो।
उनले लडाइँ बेला गाँसिएका प्रेम सम्बन्धहरू कति विवाहमा परिणत भए, ती विवाहमध्ये कति आजसम्म टिकेका छन् र कति सम्बन्ध विच्छेदमा पुगिसके भन्ने अध्ययन गरेका छन्।
उनको शोधपत्रमा द्वन्द्वको राजनीति मात्र छैन, त्यो द्वन्द्वसँगै हुर्केको प्रेमको पनि वर्णन छ। द्वन्द्वसँग जोडिएको व्यक्तिगत र सामाजिक आयामको एउटा पाटोलाई अर्यालले आफ्नो शोधमार्फत् उधिन्ने प्रयास गरेका छन्। उनको शोधमा खासगरी दलित र गैरदलितबीच भएको प्रेम, विवाह र त्यो विवाह कति दीगो रह्यो भनेर हेरिएको छ।
सेतोपाटी कन्भरसेसनको आजको अंकमा अर्यालले आफ्नो पिएचडी अनुसन्धानको विषय चर्चा गर्दै हामीलाई माओवादी लडाकूहरूका विभिन्न प्रेमकथा सुनाए। माओवादी लडाकूहरूको प्रेम, विवाह र डिभोर्समाथि पिएचडी गर्ने आइडिया कसरी आयो भन्ने कथा पनि सुनाए।
द्वन्द्व सकिएपछि ती प्रेमकथाहरूको नियति के भयो? जातीय विभेदको सामाजिक यथार्थबीच उनीहरूले आफ्नो प्रेमलाई विवाहमा परिणत गर्न कत्तिको संघर्ष गर्नुपर्यो? क्रान्तिकारी विचारबाट प्रेरित भएर वैवाहिक सम्बन्धमा गाँसिए पनि समयक्रममा जातीय विभेदको सामाजिक कुरीतिले कसरी गिँजोल्यो? उनीहरूले त्यो जातपातको सामाजिक यथार्थ कसरी सामना गरे?
यस्ता विभिन्न विषयमा अर्यालले आफ्नो शोधमाथि केन्द्रित रहेर हामीसँग चर्चा गरेका छन्।
हेर्नुहोस् माओवादी लडाकूहरूको प्रेम, विवाह र सम्बन्ध विच्छेदबारे अनुसन्धाता डा. सिपी अर्यालसँगको भिडिओ कुराकानी —
