प्रधानमन्त्रीसमेत रहेका नेकपा (एमाले) का अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीले दोस्रो विधान महाधिवेशनमा प्रस्तुत राजनीतिक प्रतिवेदनमा वर्ग विश्लेषण गरेका छन्।
शुक्रबार प्रस्तुत गरिएको राजनीतिक प्रतिवेदनमा समाजमा निम्न, मध्यम र उच्च वर्ग संरचना रहेको र तिनीहरूको फरकफरक आयको अवस्था रहेको विश्लेषण गरेका छन्।
अध्यक्ष ओलीले वार्षिक पाँच लाखभन्दा माथि आय भएकालाई उच्च वर्गमा राखेका छन्।
त्यस्तै तीन हेक्टरभन्दा बढी जमिन वा सहरी जग्गा भएको, बैंक, बीमा, उद्योग र व्यवसायमा ठूला लगानी भएको, राज्यको नीति, स्रोत र शक्ति संरचनामा प्रभुत्व रहेको उच्च वर्गमा पर्ने उनको विश्लेषण छ।
यस्तै वार्षिक रूपमा डेढ लाखदेखि ५ लाखसम्म आय हुने, एकदेखि तीन हेक्टर जमिनमाथि स्वामित्व भएको, आधारभूत भौतिक, वित्तीय तथा बौद्धिक सम्पत्ति भएको, उद्यमशीलता, उपभोग, आधुनिक प्रविधिमा पहुँच रहेको मध्यम वर्गमा दरिने ओलीको विश्लेषण छ।
वार्षिक आय डेढ लाखभन्दा कम भएको, जमिन स्वामित्व १ हेक्टरभन्दा कम भएको वा भूमिहीन, उद्यमशीलता, बैंक, वित्तीय लगानी, सामाजिक सुरक्षा न्यून वा हुँदै नभएको, खाद्य, आवास, शिक्षा, स्वास्थ्यमा पहुँच सीमित रहेको चाहिँ निम्न वर्गमा पर्ने ओलीको विश्लेषण छ।
अध्यक्ष ओलीका अनुसार नेपाली समाजको वर्ग संरचना बहुआयामी बनेको छ। निम्न वर्ग अझै भूमिहीन किसान र अनौपचारिक श्रमिकमा सीमित छ भने मध्यम वर्ग विप्रेषण, शिक्षा र सहरीकरणसँगै विस्तार भएको उनले बताएका छन्।
उच्च वर्गले वित्तीय, राजनीतिक शक्ति कायम राखेको ओलीले बताएका छन्।
अध्यक्ष ओलीले नेपाली समाजमा आय र उपभोगमा असमानता घट्दै गएको तर जातीय, लैंगिक, भौगोलिक अन्तर भने अझै गहिरिँदै गएको निष्कर्ष राखेका छन्।
‘पछिल्ला वर्षहरूमा नेपालको सामाजिक–आर्थिक संरचना तीव्र रूपान्तरणको चरणमा छ। गणतान्त्रिक व्यवस्थाको आगमनपछि सामन्तवादी शोषण र वर्गीय असमानता कमजोर हुँदै गएको देखिन्छ। यद्यपि परम्परागत निर्वाहमुखी अर्थतन्त्र र रूढीवादी सामाजिक संरचनाका कारण जातीय, वर्गीय तथा पेशागत विभेद अझै आंशिक रूपमा कायम छन्,’ उनले भनेका छन्।
अध्यक्ष ओलीले उत्पादन सम्बन्ध, प्रविधि, ज्ञान–सीप, कानूनी संरचना र अन्तर्राष्ट्रिय आबद्धतामा आएको परिवर्तनले समाजको वर्गीय स्वरूपलाई जटिल बनाइरहेको बताएका छन्। सेवा क्षेत्रको विस्तार, स्वरोजगारी र साना–मझौला व्यवसायको वृद्धि, साथै अनौपचारिक क्षेत्रको प्रभावशाली उपस्थितिले समाजको वर्गीय विभाजनलाई स्पष्टतापूर्वक चित्रण गर्न कठिन बनाइरहेको ओलीले बताएका छन्।
वैदेशिक रोजगारीले आर्थिक उत्थानसँगै सांस्कृतिक विचलन पनि ल्याएको, आन्तरिक–बाह्य आप्रवासन, बजार अर्थतन्त्रको विस्तार, प्रविधिको सहज पहुँच र बढ्दो चेतनाले समाजलाई गतिशील बनाएको र यसले वर्गीय सम्बन्धमा नयाँ आयाम थपेको भए पनि उत्पादन, स्वामित्व र आय वितरणसम्बन्धी आधारभूत प्रश्नहरू अझै खुला रहेको ओलीको बुझाइ छ।
‘उदीयमान मध्यम वर्गको आकार बढ्दो छ तर यसको वर्गीय स्थिति अझै अस्थिर छ। यो निम्न वर्गबाट धेरै माथि उठ्न सकेको छैन। राजनीतिक दलहरूमा सिद्धान्त, नीति र कार्यदिशाबाट कुन दल कुन वर्गको प्रतिनिधित्व गर्छ भन्ने प्रश्नमा स्पष्टता आएन भने निम्न वर्गप्रतिको प्रतिनिधित्व कमजोर भई दलहरू उस्तै देखिने जोखिम बढ्छ,’ ओलीले भनेका छन्।
वर्गीय गतिशीलता (क्लास मोबिलिटी) बढ्दो भए पनि संरचनागत असमानता कायम रहेको र नीतिगत दृष्टिकोणले भूमिहीन र सिमान्त किसानको संरक्षण, अनौपचारिक श्रमिकको औपचारिकीकरण, शिक्षा–स्वास्थ्यमा समान पहुँच र वित्तीय–उद्योगमा स्वामित्वको लोकतान्त्रिकरणलाई प्राथमिकतामा राख्नु अपरिहार्य रहेको पनि उनले बताएका छन्।
‘सेवा क्षेत्रले आर्थिक क्रियाकलापको झन्डै दुई तिहाइ अंश ओगटेको र यो क्षेत्रमा साना, मझौलादेखि ठूला व्यवसाय, निम्न वैतनिकदेखि उच्च वेतन लिने श्रमिक तथा व्यवस्थापकसम्म अटाएको एवम् स्वरोजगारीको हिस्सा प्रमुख रहेकाले यसभित्रको प्रत्येक उपक्षेत्रको सूक्ष्म विश्लेषणबाट मात्र सटिक रूपमा वर्ग पहिचान गर्न सकिनेछ,’ अध्यक्ष ओलीको निष्कर्ष छ।
एमालेको विधान महाधिवेशनमा आजबाट समूहगत छलफल सुरू हुनेछ। महाधिवेशनका प्रतिनिधिहरूलाई १० वटा समूहमा विभाजन गरेर अध्यक्ष ओलीको राजनीतिक, महासचिव शंकर पोखरेलको सांगठनिक र उपाध्यक्ष विष्णु पौडेलको विधान संशोधन प्रस्तावमाथि छलफल गराउन लागेको हो। यी तिनैवटा प्रस्ताव शुक्रबार नै प्रस्तुत भइसकेका छन्।
त्यस्तै, लेखा, अनुशासन, निर्वाचन र सल्लाहकार परिषद्को प्रतिवेदनमाथि पनि छलफल हुनेछ। यसमध्ये केही प्रतिवेदन शुक्रबार समयाभावका कारण प्रस्तुत गर्न नसकिएको र शनिबार वाचन हुने एमालेले बताएको छ।
एमालेको दोस्रो विधान महाधिवेशन आइतबार ११औं विधान महाधिवेशनका लागि विधान, नीति तर्जुमा गर्दै र केन्द्रीय निर्वाचन आयोगको नयाँ नेतृत्व छान्दै सकिनेछ।
विधान महाधिवेशनलाई एमालेले उच्च प्रविधियुक्त बनाएको छ। प्रतिनिधिहरूलाई डिजिटल कार्डको प्रबन्ध गरिएको छ।
गोदावरी पुग्ने मुख्य सडकका ठाउँठाउँमा स्वागतद्वार निर्माण गरिएको छ।
प्रतिनिधिहरूलाई यसपटक आवासको सुविधा छैन। महाधिवेशनस्थलसम्म पुग्नका लागि सवारी साधनको प्रबन्ध भने गरिएको एमालेले जनाएको छ।
-1746009348.jpg)
