दसैं बेला कम्तिमा तीन दिन अविरल वर्षा हुने मौसमी प्रक्षेपणपछि यसपालि सरकारले बेलैमा गतिलो निर्णय लियो — वर्षाले प्रभावित र बाढीपहिरोको जोखिम भएका अधिकांश राजमार्गमा सवारी आवागमन बन्द गर्ने।
काठमाडौंबाट छुट्ने गाडीहरू नागढुंगामै रोकिए भने काठमाडौं जाने गाडीलाई पनि चितवनको कुरिनटारबाट अगाडि जान दिइएन।
त्यस्तै, नारायणघाट–मुग्लिन सडक खण्डको जोखिम हेरेर काठमाडौं जाने धेरै सवारी नारायणघाटमै रोकिए।
बाटोको जोखिम हेरेर सवारी आवागमन रोक्ने यो निर्णय यसपालि धेरै प्रभावकारी साबित भयो। तर चाडपर्व बेला लामो समय सडक बन्द हुँदा ट्राफिक व्यवस्थापन गर्न कत्तिको गाह्रो हुँदो रहेछ? टीका लगाउन हिँडेका वा कामविशेषले यात्रा गरिरहेकाहरूलाई बाटो बन्द छ भनेर मनाउन कत्तिको गाह्रो हुँदो रहेछ? यस्तो बेला समन्वय गर्न कत्तिको मुस्किल हुँदो रहेछ?
हामीले यिनै प्रश्न ट्राफिक व्यवस्थापनमा अहोरात्र खटेका चितवनका दुई जना इन्सपेक्टरलाई सोधेका छौं।
चितवनका ट्राफिक प्रहरी प्रमुख इन्सपेक्टर गायत्रीराज शर्मा मौसम पूर्वानुमानलाई मानेर बेलैमा राजमार्ग बन्द नगरेको भए धेरै दुर्घटना हुनसक्ने बताउँछन्।
उनका अनुसार सडक बन्द गरिएकै रात नारायणघाट–मुग्लिन सडकको तुइनखोला, कालीखोला तथा पृथ्वी राजमार्गका विभिन्न ठाउँमा पहिरो झरेको थियो। बेलैमा बाटो बन्द नगरिएको भए धेरै यात्रु अलपत्र पर्थे, ठूलो दुर्घटना पनि हुन सक्थ्यो।
चितवनका ट्राफिक प्रहरी प्रमुख इन्सपेक्टर गायत्रीराज शर्मा
'गत वर्ष पनि लगभग यही समय मौसम पूर्वानुमानका आधारमा सडक बन्द गरिएको थियो। कतिपय ठाउँमा अटेरीले ठूला दुर्घटना भए। हामीलाई गत वर्षको अनुभवले सिकायो। यसपालि समयमै सडक बन्द गर्ने निर्णय भयो, जसले दुर्घटनाको जोखिम टर्यो,' उनले भने।
चाडपर्वमा सडक बन्द हुँदा धेरैलाई समस्या परेको र ट्राफिक प्रहरीले अनावश्यक दु:ख दिएको भन्ने गुनासो पनि सुन्नुपरेको उनले बताए।
कतिपय विशिष्ट व्यक्तिहरूबाट आफ्ना मान्छेलाई छिटो बाटो कटाइदिनू भनेर सोर्सफोर्स पनि आएको उनले सुनाए।
'कतिपय यात्रु र सवारी चालकले अटेरी गरे। हामीले सकेसम्म सम्झाइबुझाइ गर्यौं। त्यति गर्दा पनि नलागे कारबाही गरियो,' शर्माले भने, 'समस्या बुझेर सुरक्षाकर्मीलाई सघाउने पनि धेरै हुनुहुन्थ्यो। उहाँहरूका कारण काम गर्न सहज भयो।'
आफ्ना मान्छेलाई छिटो बाटो कटाइदिन तारन्तार फोन गर्ने विशिष्ट व्यक्तिहरूलाई भने 'त्यस्तो गर्ने सम्भावना नरहेको' भनेर सम्झाउँदै वैकल्पिक मार्ग प्रयोग गर्न सुझाएको उनले बताए।
'चाडपर्वको समय मान्छेहरूलाई राति नै यात्रा गरेर भए पनि घर पुगौं भन्ने हुन्छ। सबैले जोखिमको पूर्वानुमानबारे थाहा नपाएका हुन सक्छन्। कतिपयले विश्वास नगर्न सक्छन्। यस्तो अवस्थामा सुरक्षा निकायको निर्णय महत्त्वपूर्ण हुन्छ। बेलैमा सडक बन्द नगरेको भए दुर्घटना भएर पछुताउनु बाहेक केही गर्न सकिन्थेन,' शर्माले सेतोपाटीसँग भने, 'पूर्वानुमानलाई स्तरीय बनाएर सूचना प्रभावकारी बनाउनु, त्यसलाई अनुसरण गर्नु आवश्यक छ भन्ने देखिएको छ।'
इलाका प्रहरी कार्यालय मुग्लिनका इन्सपेक्टर प्रतिक सिंह पनि लामो समय सडक बन्द हुँदा यात्रुहरूलाई सम्झाउनै गाह्रो भएको अनुभव सुनाउँछन्
यस पटकको लामो जामपछि सिंहलाई लागेको छ – मान्छेहरु आफू अनुकूलको कुरा गर्ने रहेछन्!
'जब मान्छे घरमा बसेर सामाजिक सञ्जाल चलाउँछ, उसलाई लाग्छ सवारी साधन आफ्नो लेनमा गुड्नुपर्छ। ट्राफिक नियम पालना गर्नुपर्छ। तर जब आफै जाममा पर्छ ऊ ट्राफिक नियम भुल्छ। लेन अनुशासनलाई तोड्न लागिपर्छ,' सिंहले भने।
झट्ट हेर्दा निकै जानेबुझेको जस्तो लाग्ने मान्छेले पनि 'जोखिम छ अघि बढ्न हुँदैन' भनेर सम्झाउँदा सम्झाउँदै अटेर गरेको देख्दा उदेक लागेको उनले बताए।
'सबैलाई जसरी हुन्छ छिटो जानुपर्ने। जोखिम छ भनेर सम्झाउँदा पनि अटेरी गर्ने, जबरजस्ती गर्ने चलन छ। हामीले सम्झाउँदा सम्झाउँदा नमानेर हुइँकिएको एउटा मोटरसाइकललाई पहिरोमा ढुंगाले लाग्यो। धन्न केही भएन। यस्ता घटना धेरै छन्,' सिंहले भने, 'सामाजिक सञ्जालमा त मान्छेहरू राम्रा कुरा मात्र गर्छन्। तर आफूलाई नपर्दासम्म मात्र रहेछ राम्रा कुरा गर्ने भन्ने लाग्यो मलाई।'
इन्सपेक्टर सिंहले अति आवश्यक भएका धेरैलाई प्रहरीले जोखिम मोलेर पनि सहयोग गरेको बताए। कतिपयले एम्बुलेन्स नपाएर निजी सवारी साधनमा बिरामी बोकेर आएका थिए। उनीहरूलाई जोखिम मोलेर भए पनि अस्पताल पुग्ने वातावरण बनाएको उनले बताए।
'यसो गर्दा अरू निजी सवारी चलाएर आउनेलाई तनाव हुने रहेछ। अर्कोलाई कटायो, मलाई रोक्यो भन्ने उनीहरूलाई पर्दो रहेछ। त्यसलाई व्यवस्थापन गर्न पनि कम्ता गाह्रो थिएन,' सिंहले भने।
मुग्लिनमा बसेर काम गर्दा नारायणघाट र काठमाडौं दुवैतर्फको सडकको झमेला बेहोर्नुपर्छ। नारायणघाटतर्फको सडकमा पहिरोको जोखिम बढी छ तर सडक फराकिलो र राम्रो छ। काठमाडौंतर्फको सडकमा पहिरोको जोखिम तुलनात्मक कम देखिन्छ तर साँघुरो छ। साँघुरो सडकमा एउटा मात्र गाडी बिग्रिए पनि जाम सुरू भइहाल्छ।
इलाका प्रहरी कार्यालय मुग्लिनका इन्सपेक्टर प्रतिक सिंह
यस्तोमा लेन मिच्ने, ट्राफिक नियम नमान्ने सवारी साधन चालकलाई कानुनले मिल्नेसम्म कारबाही गर्नुपरेको सिंहले बताए।
'उनीहरूलाई नियम नमान्दा, अटेरी गर्दा कारबाहीमा परिँदो रहेछ भनेर महसुस गर्ने वातावरण बनाउनुपर्छ। हामीले यसपालि कडाइका साथ गर्यौं,' उनले भने, 'चाडपर्वमा लामो समय सडक बन्द हुँदा रोकिएका मान्छेमा पनि आक्रोश देखिन्थ्यो। तैपनि सम्झाउने, बुझाउने, नमाने कारबाही गर्ने गरियो।'
सिंहले मौसम पूर्वानुमानका आधारमा राजमार्ग बन्द गर्दा यात्रुहरूले केही समय दुःख पाए पनि जोखिम कम भएको बताए।
जनशक्ति कम हुँदा पनि ट्राफिक व्यवस्थापन र समन्वयमा समस्या छ। इलाका प्रहरी कार्यालय मुग्लिनमा ३५ जना जनपथ प्रहरी र ५ जना ट्राफिक प्रहरी कार्यरत छन्। तीमध्ये केही दसैंको बिदामा गएका थिए। यहाँको व्यवस्थापनमा सशस्त्र प्रहरीले पनि सघाएका थिए।
'भएका जनशक्तिले कार्यालय हेर्नुपर्यो, प्रशासन पनि तिनैले हेर्ने हो। अनि फिल्डमा खट्ने पनि तिनै हो,' सिंहले भने, 'सामान्य अवस्थामा त ठीकै हो, विपदको समय त जनशक्तिको अभाव खड्कन्छ। हजारौं सवारी साधन, दसौं हजार यात्रु घन्टौंदेखि अड्किएर बिचल्ली भएको बेला एक-दुई दर्जन प्रहरीले कसरी व्यवस्थापन गरे होला तपाईं आफै अनुमान गर्नुस् न। यस्तो बेला प्रहरीले सबैको कुरा कसरी सुन्न सक्छ। हामीले त सकेसम्म समस्या नपरोस् भनेर काम गर्ने हो। त्यही गर्यौं।'
चितवनको जिल्ला ट्राफिक प्रहरीमा पनि जनशक्ति कम छ। यहाँ अहिले दरबन्दी ३१ जनाको मात्र छ। काजका समेत गरेर ७२ जना कार्यरत छन्। चितवन धेरै सवारी साधनको आवतजावत हुने ठाउँ भएकाले यो जनशक्ति पर्याप्त नभएको कार्यालय प्रमुख इन्सपेक्टर शर्माले बताए। यहाँ दरबन्दी नबढेको वर्षौं भयो।
'यसपालि दसैंमा कसैलाई पनि बिदा दिइएन। सबै जनशक्ति अहोरात्र खटेकाले धेरै समस्या हुन पाएन,' उनले भने।
देशको पूर्वदेखि पश्चिमसम्मका क्षेत्रलाई राजधानीसँग जोड्ने मुख्य सडक नारायणघाट–मुग्लिनमा हरेक दिन १० हजारभन्दा बढी सवारी साधनको आवतजावत हुन्छ। मुग्लिनबाट करिब दुई किलोमिटर नारायणघाटतर्फ पर्ने तुइनखोला क्षेत्रमा पहिरो खस्न थालेको तीन वर्ष भयो। यसपालि पनि असोजको सुरूबाट सोमबार बिहानसम्म करिब १५० घन्टा यो सडक अवरूद्ध भयो।
***
-1746009348.jpg)
