चालु आर्थिक वर्षको साउनदेखि मंसिरसम्मको पाँच महिनामा सरकारको राजस्व संरचनाले बजार उपभोग र उत्पादन क्रमशः चलायमान हुँदै गएको संकेत देखाएको छ।
अर्थ मन्त्रालयका तथ्यांकअनुसार भन्सार महसुल, मूल्य अभिवृद्धिकर र अन्तशुल्कमा देखिएको वृद्धिले आयात बढ्नु, बजारमा बिक्री बढ्नु र उद्योगको उत्पादन गतिविधि विस्तार हुँदै गएको देखाउँछ।
यही अवधिमा आयकर र गैरकर राजस्व घट्नुले भने वित्तीय आम्दानी, सम्पत्ति कारोबार र सरकारी संस्थानको आय अझै कमजोर अवस्थामा रहेको संकेत गरेको छ।
भन्सार महसुल चालु वर्षको पाँच महिनामा ९.५ प्रतिशतले बढेको छ। गत वर्ष यही अवधिमा ८५ अर्ब ९० करोड भन्सार महसुल संकलन भएको थियो।
अहिले ९४ अर्ब ५ करोड पुगेको छ। भन्सार महसुलको यस्तो वृद्धिले उपभोग्य वस्तु र कच्चा पदार्थको आयात बढेको देखाउँछ। आयात बढ्नुको अर्थ बजारमा माग बढ्दै गएको र उपभोक्ता खर्च क्रमशः बढ्न थालेको संकेत हो।
आयातको क्रममा लाग्ने मूल्य अभिवृद्धिकर पनि ८.९ प्रतिशतले बढेको छ। अघिल्लो वर्ष मंसिर मसान्तसम्म ७२ अर्ब संकलन भएकोमा चालु वर्षमा ७८ अर्ब पुगेको छ।
त्यस्तै, आयातपछि हुने बिक्री र वितरण प्रक्रियाको गति पनि बढेको देखिन्छ। यससँगै आन्तरिक उत्पादन, बिक्री र सेवामा लाग्ने मूल्य अभिवृद्धिकर ७.२ प्रतिशतले बढेर ५२ अर्बबाट ५६ अर्ब पुगेको छ।
यो वृद्धि स्वदेशमै उत्पादन भएका वस्तु र सेवाको बिक्री बढेको अर्थात् बजार माग विस्तार हुँदै गएको संकेत हो।
उद्योगसँग प्रत्यक्ष जोडिएको अन्तशुल्कतर्फ पनि सुधार देखिएको छ।
समग्र अन्तशुल्क १० प्रतिशतले बढेको छ। अन्तशुल्क उत्पादनको क्रममा लगाइने कर भएकाले यसको वृद्धिले उद्योगको उत्पादन बढेको संकेत गर्छ।
आन्तरिक उत्पादनमा लाग्ने अन्तशुल्क ८.६ प्रतिशतले बढेको छ। अघिल्लो वर्षको यसै समयमा ४९ अर्ब ९८ करोड यस्तो राजस्व उठेकोमा अहिले ५४ अर्ब ३१ करोड पुगेको छ। यसले स्वदेशी उद्योगहरू आन्तरिक माग पूरा गर्न उत्पादन बढाउन थालेको देखाउँछ।
आयातमा लाग्ने अन्तशुल्क झनै १३ प्रतिशतले बढेको छ। गत वर्ष १९ अर्ब संकलन भएको यस्तो अन्तशुल्क चालु वर्षमा २१ अर्बभन्दा बढी पुगेको छ।
यसले चुरोट, सुर्ती, मदिरा जस्ता उपभोग्य वस्तुको आयातसँगै केही औद्योगिक कच्चा पदार्थको आयात बढेको संकेत गर्छ। उपभोग्य वस्तु र कच्चा पदार्थ दुवैको आयात बढ्नुले बजार माग र औद्योगिक गतिविधि दुवै पक्षमा सुधार देखिएको संकेत गर्छ।
तर, आयकरतर्फको अवस्था भने फरक देखिन्छ। चालु वर्षको पाँच महिनामा आयकर ८ प्रतिशतले घटेको छ। गत वर्ष यही अवधिमा ८० अर्ब ८९ करोड संकलन भएको आयकर अहिले ७४ अर्ब २२ करोडमा झरेको छ।
'ब्याजमा लाग्ने कर घटेको छ, जग्गाको भाउ बढ्न सकेको छैन, जग्गाको कारोबार पनि बढ्न नसक्दा आयकर प्रभावित भयो,' अर्थमन्त्री रामेश्वर खनालले भने।
अर्थमन्त्रीले भनेजस्तै ब्याज आम्दानीबाट लाग्ने कर मात्रै १५ प्रतिशतले घटेको छ भने अन्य संस्थागत आयकर पनि ६ प्रतिशतले घटेको छ।
यसले बैंक तथा वित्तीय प्रणालीमा ब्याज आम्दानी कमजोर रहेको र घरजग्गा कारोबार सुस्त नै रहेको देखाउँछ।
गैरकर राजस्वमा देखिएको ३५ प्रतिशतको गिरावटले पनि यही अवस्थालाई थप पुष्टि गर्छ। गत वर्ष पाँच महिनामा ३४ अर्ब संकलन भएको गैरकर राजस्व चालु वर्षमा २४ अर्बमा सीमित भएको छ।
गैरकर राजस्व सरकारी संस्थानको लाभांश, शुल्क, दण्ड, जरिवाना, रोयल्टी तथा सरकारी सम्पत्तिको बिक्री वा भाडाबाट आउने आम्दानी हो।
यसमा आएको गिरावटले सरकारी संस्थानको नाफा र सम्पत्ति व्यवस्थापनबाट आउने आय अझै कमजोर रहेको संकेत गर्छ।
समग्रमा चालु वर्षको पाँच महिनाको राजस्व अवस्थाले बजार उपभोग र औद्योगिक उत्पादनमा क्रमिक सुधारको संकेत दिएको छ।
आयात, बिक्री र उत्पादनसँग जोडिएका कर शीर्षकमा भएको वृद्धिले अर्थतन्त्रको वास्तविक गतिविधि बढ्दै गएको देखाउँछ।
तर, आयकर र गैरकर राजस्वमा आएको गिरावटले वित्तीय आम्दानी र सम्पत्ति कारोबार अझै सबल हुन नसकेको संकेत देखाएको छ।
-1746009348.jpg)
