नेकपा एमालेको आसन्न एघारौं महाधिवेशन जति नजिकिँदै छ, अध्यक्ष केपी शर्मा ओली र वरिष्ठ उपाध्यक्ष ईश्वर पोखरेललाई धुरी मानेर नेताहरू ध्रुवीकरण हुने क्रम उति बढ्दैछ। यो ध्रुवीकरणबीच सचिव रघुवीर महासेठ भने अलि पृथक सुनिएका छन्।
महासेठले अध्यक्ष ओली र वरिष्ठ उपाध्यक्ष पोखरेल दुवै अट्ने वातावरण बनाउनुपर्ने बताएका छन्। यसो गर्न सके मात्र पार्टी एकताबद्ध हुने र निर्वाचनमा राम्रो परिणाम हासिल गर्न सकिने उनको भनाइ छ। यो महाधिवेशनले पार्टीभित्र र बाहिर एकताको सन्देश दिनुपर्नेमा पनि उनले जोड दिएका छन्।
यसै सन्दर्भमा महासेठसँग सेतोपाटीले गरेको भिडिओ कुराकानीको सम्पादित अंश –
केही दिनअघि अध्यक्षज्यूले यसपालि महाधिवेशनमा नीतिमाथि धेरै बहस नगरौं भन्नुभयो। भनेपछि यो महाधिवेशनले नीतिमा केही परिमार्जन नगर्ने भयो, होइन?
भदौ २० देखि २२ सम्म हामीले विधान महाधिवेशन गर्यौं। त्यति बेला हामीले पार्टी कार्यकर्ता पंक्तिमा छलफलका लागि निश्चित समय दिएका थियौं। त्यसमा छलफल भएर एउटा निष्कर्ष निस्किसकेको छ।
विधान महाधिवेशनमा धेरै छलफल भएर नीति पास भएकाले यो महाधिवेशनमा त्यसमा धेरै प्रवेश गर्नुपर्दैन। नेतृत्व चयन नै अबको मुख्य कार्यदिशा हो। तैपनि नीतिबारे कसैले छलफलको आवश्यकता बोध गर्यो भने उहाँहरूबीच छलफल हुन सक्छ। तर जुन प्रकारले दसौं महाधिवेशनभन्दा अगाडिका महाधिवेशनमा छलफल हुन्थ्यो, यसपालि त्यसरी चाहिँ हुँदैन। किनभने, हामीले पार्टीको राजनीतिक, नीतिगत कुरा, पार्टी संरचना कस्तो हुनुपर्छ भन्नेबारे निर्णय गरिसकेका छौं।
उद्घाटनमा अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीज्यूले समसामयिक राजनीतिक विषयमा आफ्ना धारणा राख्नुहोला। त्यसपछि बन्दसत्र आरम्भ हुन्छ। त्यसमा कसैलाई लाग्यो भने छलफल होला, होइन भने हामी नेतृत्व चयनको प्रक्रियामा अगाडि बढ्छौं।
विधान महाविधेशनपछि मुलुकको राजनीतिमा ठूलो फेरबदल आएको छ। भदौ २३ र २४ गते त्यत्रो राजनीतिक परिघटना भयो। एमाले नेतृत्वको सरकार विस्थापित भयो। प्रतिनिधिसभा विघटन भएर नयाँ निर्वाचनतर्फ मुलुक अग्रसर भएको छ। यसबारे छलफल गर्नुपर्ला नि?
हामी यो महाधिवेशन ती कुरा छलफल गर्न आयोजना गरिरहेका छैनौं। हाम्रो पार्टीभित्रको कार्यदिशा, नीतिगत र नेतृत्वको सवालमा हामी विधान महाधिवेशनमै छलफल गर्छौं। जेनजी आन्दोलनका सन्दर्भमा पनि हामीले यसअघि नै समीक्षा गरिसकेका छौं। छलफल गरिसकेका छौं। यसअघि बसेको केन्द्रीय कमिटी बैठकमा त्यसबारे लामो छलफल भयो। सचिवालय बैठकमा पनि छलफल गरेका छौं। त्यसैले आउने महाधिवेशन नेतृत्व चयनकै महाधिवेशन हो।
पार्टीभित्र त छलफलकै माग भइरहेको छ, त्यही छलफलको निष्कर्षका आधारमा पार्टीको नीति र नेतृत्व चयन गर्नुपर्छ भन्ने माग पनि छ नि?
मैले अघि भनिहालेँ, हाम्रो पार्टीको सर्वोच्च निकाय भनेकै केन्द्रीय कमिटी हो। त्यहाँ हामीले छलफल गरिसकेका छौं। समीक्षा पनि गरिसकेका छौं। हाम्रो पार्टीमा नीति, विचार र कार्यदिशाबारे त कुनै समस्या छैन। कुनै विवाद वा अन्तरविरोध छैन। त्यसैले हामी समय खेर नफाली २८ गतेदेखि नै नेतृत्व चयनमा अघि बढ्छौं। यसमा एक–दुई दिन लम्बिन सक्छ। हाम्रो सम्पूर्ण ध्यान र समय यसपालि नयाँ नेतृत्व चयनमै केन्द्रित हुनेछ।
भनेपछि यो महाधिवेशनले नीति त नबदल्ने भयो नै, नेतृत्वमा पनि अध्यक्ष ओलीले निरन्तरता पाउने हो? तपाईंलाई के लाग्छ?
हामीभित्र विचारको धार एउटै छ। नेतृत्व चयन गर्ने धार पनि एउटै छ। कसै-कसैको फरक इच्छा हुनसक्छ। हामी अहिले प्यानलगत रूपमा गइरहेका छैनौं। भोलि बन्दसत्रको हलभित्र के हुन्छ, त्यो बेलाको कुरा हो।
यहाँ एउटा कुरा के छ भने, हाम्रो पार्टी अहिले इतिहासकै सबभन्दा कठिन समयमा छ। देशको अवस्था पनि एकदमै नाजुक छ। देशको आन्तरिक राजनीति बाहिर हामीले हेरेजस्तो छैन। बाह्य हस्तक्षेप बढेको छ। देशभित्रका प्रतिक्रियावादीको चलखेल उस्तै छ। मैले आफू जन्मिएदेखि नेपालको यस्तो कठिन परिस्थिति आजसम्म देखेको थिइनँ। अहिले हेर्दा त केही पनि भएको छैन, सामान्य स्थिति छ जस्तो लाग्छ। तर यहाँभित्र ठूलो खेल भइरहेको छ।
सरकारमा तपाईंहरू हुनुहुन्छ, मुलुककै नेतृत्व गरिराख्नुभएको छ। पार्टीमा पनि तपाईंहरू हुनुहुन्छ, यत्रो षड्यन्त्र, अस्तव्यस्त अवस्थाको सिर्जना कसरी भयो? यसको जिम्मेवार को हो त, खोजबिन गर्नुपर्ला नि?
यसको जिम्मेवार न कुनै व्यक्ति छ, न त कुनै सरकार छ। केही विदेशी शक्ति र केही स्वदेशी शक्तिलाई आफूअनुकूलको सरकार चाहिन्छ। स्वाभाविक छ, केपी ओलीजी र नेपाली कांग्रेसको सहमतिमा बनेको विगतको सरकार कुनै पनि शक्तिको अगाडि झुक्न मानेन। किनकि त्यो सरकार बनेको सार्वभौमिकता र स्वाधीनताको रक्षाका लागि हो। नेपाललाई राजनीतिक, आर्थिक र सामाजिक रूपमा कसरी अगाडि बढाउने भनेर त्यो सरकार बनेको हो। यो देशलाई एउटा समृद्ध राष्ट्रका रूपमा कसरी अघि बढाउने भनेर त्यो सरकार बनेको हो। तर नेपाललाई केही शक्तिहरूले छिमेकी देशहरूविरूद्ध प्रयोग गर्न खोजिरहेका छन्। यहाँको माटोलाई प्रयोग गर्न खोजिरहेका छन्। त्यसलाई नेपालको परराष्ट्र नीतिले स्वीकार गर्दैन।
हामी कसैका पनि दुश्मन छैनौं। भएभरका सारा शक्ति, संसारभरका देशलाई हामीले मित्रशक्तिका रूपमा लिएका छौं। अर्को, यो भूमिमा राजनीतिक चलखेल गरेर सामाजिक, धार्मिक वातावरण बिगार्न ओली नेतृत्वले दिएन। त्यसलाई बिगार्ने प्रयत्न अहिले पनि भइरहेकै छ। त्यस्ता धेरै राजनीतिक कुरा छन्, जसका कारण यो सरकार आएकै दिनदेखि निशानामा थियो।
एउटा कुरा तपाईंले के बुझ्नुपर्छ भने, यो देश बनाउने भनेकै एमाले र कांग्रेस मिलेर हो। सिंगो देश, सारा नेपाली मिलेर हो।
भदौ २४ अघि त देशमा कांग्रेस-एमालेकै सरकार थियो त, तै पनि संकट रोक्न सक्नुभएन? अब पनि मिल्नुको के उपादेयता?
जेनजीका नाममा जुन आन्दोलन भयो, वास्तवमा त्यो उनीहरूको मात्र आन्दोलन थिएन। जेनजीले त आन्दोलन फिर्ता लिइसकेको थियो। भदौ २३ को पहिलो चरण वा पहिलो बिहान नै जब उनीहरूले स्थिति बुझे, उनीहरूले आफ्नो आन्दोलन फिर्ता लिइसकेका थिए। फिर्ता लिँदा लिँदै पनि घटना त भयो। त्यो एमालेविरूद्ध मात्र थिएन, राष्ट्रवादी शक्तिहरूविरूद्ध पनि थियो। त्यो राष्ट्रवादी शक्तिभित्र एमाले, कांग्रेस मात्र होइन, अरू पनि थिए, छन्। मैले यहाँ भन्न खोजेको के भने, धेरै शक्तिहरू नेपाल समृद्ध भएको देख्न चाहँदैनन्।
भदौ २३ को आन्दोलन हुनुमा हाम्रो गल्ती नै छैन, त्यो मैले भन्न खोजेको होइन। तर कांग्रेस-एमालेको सरकार बनेदेखि नै यसविरूद्ध षड्यन्त्र भइरहेको थियो।
तपाईंले एउटा कुरा सही भन्नुभयो, त्यो षड्यन्त्र थाहा नपाउनु सरकारको कमी-कमजोरी थियो।
सरकारले किन थाहा पाउन सकेन त? यसमा धेरै कारण थिए, त्यसतर्फ अहिले म जान चाहिनँ। तर एउटा कुरा के बुझ्नुस् भने, न भदौ २३ को आन्दोलन जेनजीको थियो, न २४ गतेको लुटपाट जेनजीले गरेको हो। जेनजीले लुटपाट गरेकै होइन। त्यस कारण हामीले त्यसबाट पाठ सिक्नुपर्छ। पाठ सिकेर फेरि पनि कांग्रेस र एमाले मिलेर देशलाई स्थायित्व दिनुपर्छ।
तपाईं यहाँ कांग्रेस–एमाले मिल्नुपर्छ भन्नुहुन्छ, तर मधेसमा धोका दिनुभयो?
समग्र देशको नीति र प्रदेश स्तरीय नीतिमा अलि अलि फरक हुन्छ। मधेस प्रदेशमा नेकपा एमालेले कांग्रेसलाई धोका दिएको होइन। तपाईंलाई लाग्यो होला, अरूलाई पनि त्यस्तै लाग्ला। तर हामीले दिएका होइनौं। कुरा के भने, जब लोकतान्त्रिक समाजवादी पार्टीका प्रदेशसभा सदस्य जितेन्द्र सोनलको नेतृत्वमा बनेको सरकारले विश्वासको मत प्राप्त गर्न सकेन, त्यो सरकार ढल्यो। प्रदेश प्रमुख सुमित्रा सुवेदी भण्डारीले ठूलो दलको हिसाबमा एमालेलाई सरकार बनाउन आह्वान गर्नुभएको थियो। त्यसपछि हामीले दाबी गरेका हौं।
त्यहाँ कहाँ सरकार गठनका लागि आह्वान भएको थियो त? एमाले संसदीय दल नेतालाई विधि–प्रक्रिया छल्दै होटलमा शपथ गराएको होइन?
हैन, लिखितमा त गर्नुभएको थियो नि! बाहिर नगरे पनि सूचना त टाँस गर्नुभएको थियो। नगरेको त होइन। त्यस पछाडि नेकपा एमालेले आफ्नो नेतृत्वमा सरकार बनायो। अब सरकार बनाउनु नै गलत त होइन, तर एउटा कुरा म भन्न चाहन्छु, विधि र प्रक्रिया अर्थात् जुन प्रकारले सरकार बनाउने स्थल चयन भयो, त्यो चाहिँ गलत थियो। त्यो म पनि भन्छु, गलत थियो।
भनेको होटलमा शपथ लिनु चाहिँ गलत नै हो?
शपथ लिनु नेकपा एमालेको गल्ती होइन, तर प्रदेश प्रमुखले जुन समय र स्थान चयन गर्नुभयो, जुन समय र स्थानमा नेकपा एमालेका प्रदेश सभा सदस्य गएर शपथ लिनुभयो, त्यो चयन गर्ने व्यक्ति (प्रदेश प्रमुख) गलत थिए। नेकपा एमाले होइन। प्रदेश प्रमुखले त्यहाँ लानै हुँदैन थियो नि।
अनि मुख्यमन्त्री पनि त जानु हुँदैनथ्यो नि त्यहाँ?
त्यस्तो होइन। राष्ट्रपतिजीले प्रधानमन्त्रीजीलाई शपथग्रहण त गराउनु हुन्छ। उहाँले राष्ट्रपति भवन छाडेर भोलि होटेलको कुनै स्थल भाडामा लिएर, चाहे सिंहदरबारभित्रै कुनै हलमा शपथ गराउँछु भनेपछि नपाइने? पाइन्छ नि त। त्यस्तै प्रदेश प्रमुखले जुन ठाउँ चयन गर्नुभयो, त्यहाँ त नेकपा एमालेका सांसद भनौं न प्रदेश सभा सदस्य गएर शपथ लिनु स्वाभाविकै थियो।
अब त्यो ठाउँ चयन गर्नु उचित थियो कि थिएन, त्यो कुरा प्रदेश प्रमुखले सोच्नुपर्थ्यो। नेकपा एमालेको नेतृत्वले होइन।
स्पष्ट भन्नुस् त, तपाईंको विचारमा अब एमालेको नेतृत्व को हुनुपर्छ?
मेरो विचार के छ भने, जति कमजोरीका बाबजुद पनि अहिले एमालेमा केपी ओलीको आवश्यकता छ। पार्टी अहिले संकटको अवस्थामा छ, त्यसका लागि पनि। यसको मतलब हाम्रा वरिष्ठ उपाध्यक्ष कमरेड ईश्वर पोखरेल अक्षम हुनुहुन्छ, त्यो कुरा होइन। हाम्रो पार्टीमा सबै नेताको आ-आफ्नै योगदान थियो, छ। काम गर्ने शैली आ-आफ्नै छ। मलाई लाग्छ, नेकपा एमालेभित्र कमरेड ईश्वर पोखरेल जस्तो कुशल संगठक अहिले कोही पनि छैन। एक जना पनि छैन, मेरो नजरमा।
वरिष्ठ उपाध्यक्ष ईश्वर पोखरेल इतिहास बोकेका नेता हुनुहुन्छ। उहाँलाई मैले आजदेखि चिनेको होइन, एसएलसी पास गरेको बेलादेखि चिनेको हुँ। उहाँ जति कुशल संगठक हुनुहुन्छ, त्यत्तिकै राम्रो काम गर्न सक्नुहुन्छ। जनताबीच दुःख–कष्ट सहेरै, माटोबाट हुर्केर उहाँ यो ठाउँमा आइपुग्नुभएको छ। हाम्रो पार्टी अध्यक्ष केपी शर्मा ओली, उहाँ पनि कुशल रणनीतिकार हुनुहुन्छ। नीति निर्माणमा उहाँको विचार सुस्पष्ट छ। उहाँ जत्तिको दूरदर्शी, लामो बाटो र अगाडि हेर्ने, त्यो नेताको पनि हाम्रो पार्टीमा अभाव छ।
तर अहिले त एउटा रोज्नुपर्ने स्थिति छ नि?
तपाईं ढुक्क हुनुस्, हामी शतप्रतिशत मिलेर जान्छौं। कसैले कसैलाई रोज्नुपर्दैन।
तल त मिल्नुहोला, माथि कसरी मिल्नुहुन्छ? धार नै खडा भइसक्यो?
म माथिकै कुरा गर्दै छु। तलको त सकियो। अब त हामी हलमा जाँदै छौं। महाधिवेशनको हलभित्र छिर्दैछौं। आजको आवश्यकता केपी ओली पनि हो, आजको आवश्यकता ईश्वर पोखरेल पनि हो। दुइटै आवश्यकता हो। एकले अर्कालाई माइनस गरेर अगाडि बढ्यो भने हामीलाई नै क्षति हुन सक्छ। अब हलले भोलि के गर्छ, थाहा छैन। तैपनि एमालेले एकचोटिलाई केपी शर्मा ओलीजीलाई नै अगाडि बढाउनुपर्छ। यस पछाडिको नेतृत्वमा फेरि पनि ईश्वरलाई नै राख्नुपर्छ।
प्रतिनिधि चयनको पूर्वसन्ध्यामा उपाध्यक्ष विष्णु पौडेल, उपमहासचिव पृथ्वीसुब्बा गुरूङसहित सात जना पदाधिकारी ओलीको पक्षमा खुल्नुभयो भन्ने प्रकारका खबर पनि बाहिर आए। यहाँहरूले सल्लाह गरेरै ओलीको पक्षमा खुल्यौं भन्ने सन्देश दिनु भएको हो? त्यसको अर्थ के थियो?
हेर्नुस् जुन सन्देश हामीले दियौं, त्यो दिनु हुँदैन थियो। मेरो आफ्नो कुरा हो है यो। यस्तो सन्देश दिनु हुँदैन थियो। त्यो सन्देश गलत थियो भन्ने मलाई लाग्छ।
तपाईंको संलग्नता चाहिँ त्यसमा छ कि छैन?
थियो कि थिएन, त्यसमा नजाऊँ। नाम त मेरो पनि थियो। मैले के भनिरहेको छु भने, हामी सात जनाले खुलेको सन्देश दियौं। ईश्वर कमरेडसँग छ जना हुनुहुन्छ। अनि अध्यक्षबाहेक चार जनालाई लिएर मात्र उहाँले पार्टी चलाउनुभएको हो? त्यो त हुँदै होइन नि। त्यसैले जुन सन्देश हामीले दियौं, त्यसको व्याख्यामा म गइनँ। त्यो सन्देश नदिँदा राम्रो हुन्थ्यो। यत्ति हो मेरो कुरा।
तर मानिसहरूको चासो तपाईं पनि ओलीतिर खुल्नुभयो भन्ने छ नि?
त्यो हामीबाट गल्ती भएकै हो। नाम नै आइसकेपछि म थिइनँ भन्न मिलेन। तर अहिले पनि म भन्छु– त्यस्तो सन्देश नदिँदा राम्रो हुन्छ।
हेर्नुहोस्, सचिव रघुवीर महासेठसँगको भिडिओ कुराकानी —
-1746009348.jpg)
