रूपन्देहीको सियारी भैंसाखादरकी सुवेरी थारू दसैं मनाएर धान काट्ने तयारीमा थिइन्। सात कट्ठा खेतमा रोपेको धान पाकिसकेको भए पनि उनले काट्न सकेकी छैनन्।
सोमबार आकाशमा मडारिएको बादल हेर्दै खेत नजिकै भेटिएकी सुवेरीले पानी पर्दैन भन्ने ढुक्क भएपछि बल्ल धान काट्ने निधो गरेको बताइन्। ‘आकाशबाट अझै बादल हटिसकेको छैन कति बेला पानी पर्छ भन्ने थाहा छैन, खेतमा पनि पानी जमेको छ काटेर कहाँ सुकाउने त्यो भन्दा त बरू बोटमै रहे सुरक्षित हुन्छ,’ उनले भनिन्।
असोज १७ गतेदेखि बागमतीदेखि पूर्वका जिल्लाहरूमा परेको भारी वर्षा अझै जारी रहेको छ। पश्चिम क्षेत्रमा फाट्टफुट्ट मात्र वर्षा भए पनि आकाशमा बादल नहट्दा खेतमा धान पाकिसके पनि काट्नको लागि किसानहरू ढुक्क हुन सकेका छैनन्। मौसम विद्हरूले पनि बुधवारसम्म पानी पर्न सक्ने भएकोले त्यतिन्जेल धान नकाट्न सुझाउँदै आएका छन्।
बादल लागेर आकाश धुम्म भइरहेपछि धान पाकेर खेतमा पहेँलै भए पनि काट्न नसकिएको सियारीको भगदरीका नारदमुनि यादवले बताए। ‘धान काटेर स्याहार्न नपाउँदै पानी पर्यो भने खेतमै उम्रिन्छ, त्यो भन्दा त बरु केही समय नकाटे बोटमा सुरक्षित हुन्छ। हावा लागेन भने सानो सानो परेको पानीले बोटको धानलाई त्यति धेरै नोक्सान गर्दैन,’ नारदमुनिले भने।
असोज तेस्रो सातापछि सक्रिय भएको मनसुनका कारण पश्चिम क्षेत्रमा ठूलो पानी नपरे पनि पानी पर्न सक्ने भएकोले धान काट्दा भन्दा नकाट्दा कम क्षति हुने भन्दै किसानहरूले धान काट्न सकेका छैनन्।
खेतमा धान पाकेर पहेँलै भई सके पनि आकाशको बादल हटेर पानी नपर्ने ढुक्क भएपछि मात्र धान काट्न सुरु गर्ने सियारीका महेश कहारले बताए। ‘धान त पाकिसकेको छ तर, आकाशमा बादल हटेकै छैन कसरी धान काट्ने,’ उनले भने।
गत वर्ष दसैं सकिएको पर्सि पल्टदेखि धान काट्न सुरू गरेका महेशले अहिले भने धान पाकिसके पनि अझै काट्न सुरू नगरेको बताए।
धेरै खेत हुनेहरू मेसिन लगाएर एकै पटक काट्ने गरे पनि थोरै खेत हुने किसानले भने काटेको धानलाई केही दिन खेतमै सुकाएपछि बल्ल खलोमा ल्याइ झाँटेर थन्क्याउने गर्छन्।
दसैंताका सक्रिय बनेको मनसुनले पूर्वी तराई डुबानमा पारेको दृश्यले पश्चिमका किसान पनि सशंकित बनेका छन्। अहिले रूपन्देहीको तिलोत्तमा, सियारी, मायादेवी, शुद्धोदन, देवदह, रोहिणी लगायत असारको पहिलो सातामै रोपेको धान पाकेर खेतमा पहेँलै बनेको छ। तर पानी नपर्ने ढुक्क नहुँदासम्म काट्न नसकिएको किसानहरू बताउँछन्।
असारको अन्तिम र साउनमा रोपेको धान अझै काटिहाल्ने नभए पनि असारको सुरूमै रोपेको धान पाकेर यति बेला खेतका फाँटहरू पहेँल पुर देखिएका छन्।
तोरी छर्ने खेतहरूमा किसानले छिटो पाक्ने धान रोप्ने गर्छन्। तोरी छर्ने खेतहरूमा अहिले पनि धान पाकेर पहेँलै भइसकेको छ। गएका वर्षहरूमा दसैं मनाएपछि खेतमा धान काटिरहेका भेटिने किसानहरू पनि अहिले खेतमा जान सकेका छैनन्।
असोज महिना धान भित्र्याउने महिनाको रूपमा चिनिन्छ। धान बाली बेलैमा भित्र्याएर हिउँदे बाली तोरी, मुसुरो छर्ने र आलु, बन्दा, काउली, टमाटर लगायत तरकारी लगाउने किसानको योजना हुन्छ। यस वर्ष भने असोज तेस्रो साता बितिसक्दा पनि किसानको धान खेतमै छ। मौसम सफा भइनसकेकोले दसैं सकिएको एक साता पुग्दा पनि किसानहरू धान काट्ने नकाट्ने दोधारमा छन्।
आकाश खुलेको भए दसैंलगत्तै धान काटेर सकिन्थ्यो। आधा जतिले घरको भकारीमा लगेर धान थन्क्याइसक्थे। तर दसैं मनाएर नसक्दै सुरू भएको वर्षाको डरले धान काट्न नसकेको मायादेवीकी शान्ति थरुनीले बताइन्। पानी पर्छ कि भन्ने डरले खेतमै धान पहेँलपुर भए पनि काट्न नसकिएको उनले बताइन्।
रूपन्देही मात्र होइन पानी पर्न सक्ने डरले नवलपरासी, कपिलवस्तु लगायतका जिल्लामा पनि किसानहरूले धान काट्न सकेका छैनन्। विगतमा मौसमलाई बेवास्ता गर्दा काटेको धानमा ठूलो नोक्सानी भएकोले यस पटक भने कृषि विज्ञहरूले पनि मौसमको अवस्था हेरेर मात्र धान काट्न सुझाव दिँदै आएका छन्।
कृषि विकास निर्देशनालय लुम्बिनीका निमित्त महानिर्देशक रामप्रसाद पाण्डेले जल तथा मौसम विज्ञान विभागका अनुसार मनसुन बाहिरिने क्रममा रहेकोले एक दुई दिन मौसमको अवस्था हेरेर मात्र धान काट्न किसानहरूलाई सुझाव दिए।
यस वर्ष पानी ढिलो परेकोले साउनको अन्तिम सम्म नै रोपाइँ भएकोले त्यो धान अझै हरियै रहेको र छिटो पाक्ने अगैया जातको धान पहेँलो भईसके पनि काट्न हतारिइहाल्नु पर्ने नभएको उनले बताए।
‘अहिले विभागले गरेको पूर्वानुमान मिल्दै गएको छ, एक दुईमै मनसुन बाहिरिने भनिरहेको अवस्थामा धान काट्न हतारिनु पर्दैन,’ उनले भने।
पाण्डेले नवलपरासी, रूपन्देही, कपिलवस्तु लगायतका जिल्लाका खेतहरूमा आफैले अनुगमन गरेको र धान पाके पनि केही दिन नकाट्दैमा बिग्रिहाल्ने अवस्था नभएकोले मौसम खुला नहुँदा सम्म नहतारिन आग्रह गरे। ‘आकाशमा बादल रहेकोले कति बेला पानी पर्छ भन्ने पनि थाहा हुँदैन यस्तो अवस्थामा काटेको धान खेतमा भिज्नु भन्दा बरु बोटमै भिज्दा कम क्षति हुन्छ, अझै केही दिन नकाट्दैमा धान झरिहाल्ने अवस्थामा पुगिसकेको पनि छैन,’ पाण्डेले भने।
पाण्डेका अनुसार यस वर्ष लुम्बिनी प्रदेशमा ९८ दशमलव १ प्रतिशत धान रोपाइँ भएकोले स्याहार्ने समयमा कुनै समस्या नदेखिए गत वर्ष भन्दा उत्पादन बढ्ने अपेक्षा गरिएको छ।
लुम्बिनी प्रदेशका १२ जिल्लामा ६ लाख ८० हजार १५ हेक्टर खेतीयोग्य जमिनमध्ये ३ लाख २ हजार ९३९ हेक्टर जमिनमा धान रोपाइँ हुने गर्छ। जसमध्ये यस वर्ष २ लाख ९७ हजार १०३ हेक्टर जमिनमा रोपाइँ भएको थियो। गत वर्ष लुम्बिनी प्रदेशमा ९६ दशमलव ७ प्रतिशत रोपाइँ भएको थियो।
यस वर्ष रूपन्देहीमा ९९ प्रतिशत रोपाइँ भएको थियो। पाण्डेका अनुसार रूपन्देहीमा ८२ हजार ६२२ हेक्टर खेतीयोग्य जमिनमध्ये ६० हजार ५६७ हेक्टरमा धान रोपिन्छ। जसमध्ये ५९ हजार ९६१ अर्थात् ९९ प्रतिशत खेतमा धान रोपाइँ भएको थियो।
नवलपरासी र कपिलवस्तुका केही स्थानमा नाइट्रोजनयुक्त युरिया मल धेरै हालेको र अग्लो धान केही ढलेको पाइए पनि अहिलेको मनसुनले यस क्षेत्रको धान बालीमा ठुलो नोक्सान नपुर्याएको निमित्त महानिर्देशक पाण्डेले बताए।
कपिलवस्तुमा धान रोपाइ हुने ६५ हजार ८७१ जमिनमध्ये ६५ हजार ५४२ अर्थात् ९९ दशमलव ५ प्रतिशत र नवलपरासीमा धान खेती हुने २० हजार ४८० मध्ये २० हजार ७० हेक्टर जमिनमा धान खेती गरिएको छ।
-1759894641.jpeg)
-1759894640.jpeg)
-1759894640.jpeg)
-1759894639.jpeg)
-1759894637.jpeg)
-1759894638.jpeg)
-1759894637.jpeg)
-1759894637.jpeg)
-1759894637.jpeg)
-1759894636.jpeg)
-1759894636.jpeg)
-1746009348.jpg)
